BİR İL MERKEZİNDE KAMU HASTANELERİNDEKİ HEMŞİRELERİN ÇALIŞMA ORTAMI RİSKLERİ VE YAŞAM KALİTELERİ

Giris: Calisma ortami calisanlarin saglik, sosyal ve kulturel durumlarina etki eden faktorlere sahiptir. Bu faktorler fiziksel, kimyasal, biyolojik, ergonomik ve psikososyal olabilir. Calisanlar calisma ortaminda bulunan risk faktorlerine degisik duzeylerde maruz kalirlar ve bu durum calisanlarda saglik sorunlarina yol acabilir ve yasam kalitelerini etkileyebilir. Amac: Bu arastirmanin amaci bir il merkezinde bulunan kamu hastanelerinde calisan hemsirelerin calisma ortaminda maruz kaldiklari riskleri belirlemek ve yasam kalitesi ile iliskisini incelemektir. Gerec ve Yontem: 2013 yilinda gerceklestirilen kesitsel analitik tipteki bu calismanin evrenini, bir ilde bulunan kamu hastanelerinde calisan hemsirelerin tamami olusturdu (n:909). Ornek secilmeden evrenin tamamina ulasilmasi hedeflendi ve yillik izinde olma ve arastirmaya katilmayi kabul etmeme gibi nedenlerle evrenin %80,3’une ulasildi (n:730). Yuz yuze gorusme yontemi ile anket uygulanarak veriler toplandi. Anket; calisanlarin sosyodemografik ozellikleri ve calisma ortaminda maruz kalinan riskleri belirlemek uzere hazirlanmis sorulardan olusmaktaydi. Yasam kalitesi, gecerlilik-guvenilirlik calismasi yapilmis olan, DSO Yasam Kalitesi Olcegi Kisa Formu (WHOQOL-BREF)-Turkce Versiyonu(TR) kullanilarak olculdu. Olcegin, toplam puani olmayip, alt alanlarda (fiziksel, ruhsal, sosyal, cevre ve kulture standardize (KS) cevre alani) yasam kalitesini degerlendirmekte ve artan puan artan yasam kalitesini gostermektedir. Arastirmanin bagimli degiskenleri; yasam kalitesi alt alan puanlari, bagimsiz degiskenleri; yas, cinsiyet, egitim durumu, ekonomik algi, kronik hastaliga sahip olma, sigara, alkol kullanma, spor yapma, calisilan birim, calisma ve izin sureleri, is kazasi gecirme durumu, calisma ortami risklerine maruz kalma durumuydu. Veriler bilgisayar ortaminda, tanimlayici istatistikler, t-testi, Mann Whitney U, Pearson korelasyon ve lineer regresyon analizleri kullanilarak degerlendirildi. Arastirma oncesi ilgili universitenin Etik Kurulu’ndan onay ve kurumlardan gerekli izinler alindi. Bulgular: Arastirma grubunun yas ortalamasi 34,0±7,3’du ve %92,5’i kadin, %75,5’i evli, %89,9’u lise ustunde egitim almisti. Yuzde 53,0’i cerrahi birimler/yogun bakim/acil’de calismaktaydi. Toplam calisma suresi ortalama 13,1±8,3 yildi. Calisanlarin %94,8’i bir fiziksel, %85,9’u kimyasal, %93,8’i biyolojik, %81,0’i ergonomik ve %98,1’i psikososyal risk faktorlerinden en az birine maruz kalmisti. WHOQOL-BREF(TR)’nin fiziksel, psikolojik, sosyal, cevre ve KS-cevre alanlari puan ortalamalari sirasiyla 14,3±2,4, 14,4±2,2, 14,5±2,5, 12,8±2,0 ve 13,1±4,8’di. Fiziksel alan puani kadinlarda, evlilerde, cerrahi birimler/yogun bakim/acil’de calisanlarda, kronik hastaligi olanlarda, ergonomik bir risk faktorune maruz kalanlarda digerlerinden anlamli bicimde dusuk (sirasiyla p<0,001, p<0,01, p<0,05, p<0,001 ve p<0,05), duzenli spor yapanlarda ise yuksekti (p<0,001). Psikolojik alan puani kadinlarda dusuk (p<0,01), duzenli spor yapanlarda ve ekonomik duzey algisi orta ve ust olanlarda yuksekti (sirasiyla p<0,05 ve 0,01). Sosyal alan puani kadinlarda dusuk (p<0,001), evlilerde ve ekonomik duzey algisi orta ve ust olanlarda yuksekti (sirasiyla p<0,001 ve p<0,05). Cevre alan puani kadinlarda, ergonomik ve psikosoyal riske maruz kalanlarda dusuk (sirasiyla p<0,01, p<0,001 ve p<0,05), ekonomik duzey algisi orta ve ust olanlarda yuksekti (p<0,001). KS-cevre alan puani kimyasal riske maruz kalanlarda dusuktu (p<0,05). Tatil amacli kullanilan izin suresi arttikca psikolojik alan puani (p<0,05), birimde calisma suresi arttikca sosyal alan puani (p<0,05), yas, toplam calisma suresi, kurumda calisma ve tatil amacli kullanilan izin sureleri arttikca ise cevre alan puani (sirasiyla p<0,05, p<0,01, p<0,05 ve p<0,05); haftalik calisma suresi arttikca KS-cevre alan puani (p<0,05 ) artmaktaydi. Toplam calisma suresi arttikca KS-cevre alan puani azalmaktaydi (p<0,05). WHOQOL-BREF(TR) alt parametreleri ile tek degiskenli analizlerde iliskili bulunan degiskenlerin regresyon modeline alindigi analizler sonucunda; kadin olmak fiziksel, psikolojik, sosyal ve cevre alanlarinda yasam kalitesini azaltici (sirasiyla p<0,001, p<0,01, p<0,001 ve p<0,01); evli olmak sosyal alanda (p<0,001), orta ve ustu ekonomik algiya sahip olmak psikolojik, sosyal ve cevre alanlarinda yasam kalitesini artirici degiskenlerdi (sirasiyla p<0,05, p<0,05 ve p<0,001). Ergonomik riske maruz kalmak fiziksel alanda yasam kalitesini azaltici (p<0,05), kimyasal riske maruz kalmak KS cevre alaninda yasam kalitesini azaltici (p<0,05) degiskenler olarak belirlendi. Sonuc ve Oneriler: Calisma ortaminda risk gruplarindan biri olan kadinlarin cogunlukta oldugu mesleklerde risk duzeylerini azaltmak icin daha fazla caba gosterilmeli ve  calisanlarin yasam kalitelerini artirmak icin ergonomik duzenlemelere onem verilmelidir. Anahtar kelimeler: Hemsireler, calisma ortami riskleri, yasam kalitesi, WHOQOL-BREF(TR)