تبیین جامعهشناختی عوامل مؤثر بر گرایش به خشونت سیاسی با تأکید بر موفقیت در ناآرامی و کنترل ناآرامیها (مورد مطالعه: شهروندان شهر تهران)

مقدمه: جامعه ایران متناسب با تحولات ساختاری در مناسبات اجتماعی و باورهای فرهنگی (به‎ویژه در کلان‎شهرها) در شرایط مدرنیته قرار گرفته است و این شرایط، مطالعه در خصوص علل بروز جنبش‎های اجتماعی در ایران را ناگزیر می‌کند. هرچند ظهور و بروز این جنبش­ها، امری جدید در کشور نبوده، اما کوتاه شدن دوره­های زمانی وقوع این حوادث و از سوی دیگر، خشن­تر شدن آنها همراه با دامنه دربرگیری گسترده­تر، به چالشی جدی برای مدیران و سیاست­گزاران تبدیل شده است. ازاین‎رو، پژوهش حاضر با هدف تبیین جامعه‌شناختی اثر موفقیت در ناآرامی و کنترل ناآرامی‌ها بر گرایش به خشونت سیاسی، سعی دارد به بخشی از متغیرهای اثرگذار بر این حوادث با نگاه علمی بنگرد. روش: تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش آن، تبیینی- پیمایشی می‌باشد. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه محقق­ساخته استفاده شده است. جامعه موردمطالعه این تحقیق نیز کلیه افراد 18 سال به بالای ساکن شهر تهران در سال 1399 هستند که حجم نمونه با استفاده از نرم­افزار spss sample power، 1009 نفر تعیین شد. نمونه­های این تحقیق به روش خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. پس از جمع‌آوری اطلاعات و ورود داده­ها در نرم‎افزار spss، ضریب آلفای کرونباخ برای متغیر خشونت سیاسی 78/0، موفقیت در کنترل ناآرامی‌ها توسط پلیس 62/0 و موفقیت در ناآرامی‌های جمعی توسط کنشگران 67/0 محاسبه شد. همچنین، از روش­های آماری نظیر تحلیل تک‌متغیره (شاخص‎های گرایش به مرکز و پراکندگی) و تحلیل معادلات ساختاری استفاده شده است.  یافته‌ها‌: مهم­ترین یافته­های این پژوهش حاکی از آن است که سن با ضریب (14/0-)، تحصیلات با ضریب (125/0-)، موفقیت در ناآرامی‌های جمعی با ضریب (451/0) و موفقیت در کنترل ناآرامی‌ها توسط پلیس با ضریب (639/0) با خشونت سیاسی ارتباط داشته‌اند. نتایج معادلات ساختاری نیز نشان می‌دهند که متغیرهای موفقیت در کنترل ناآرامی‌ها توسط پلیس، موفقیت در ناآرامی‌های جمعی کنشگران و سن (به صورت غیر مستقیم)، در مجموع 11 درصد از واریانس متغیر وابسته پژوهش (گرایش به خشونت سیاسی) را تبیین می­کنند. نتیجه‎گیری: این پژوهش نشان داد با افزایش احساس توانمند بودن نظام و پلیس در کنترل ناآرامی­ها، احساس موفقیت در ناآرامی‌های جمعی کنشگران کاهش می­یابد.