ارزیابی اثر تاریخ کاشت و تراکم بذر بر عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپهای نخود در شرایط دیم مشهد

به‌منظور ارزیابی واکنش ارقام و برخی توده‌های محلی نخود دیم به تاریخ کاشت و تراکم بذر، آزمایشی به‌صورت کرت‌های دوبار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی1395- 1394 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق در مشهد به اجرا درآمد. تاریخ کاشت با دو سطح کشت در انتهای پاییز (انتظار) و کشت معمول کشاورزان (نیمه دوم اسفندماه) به‌عنوان کرت اصلی و پنج ژنوتیپ نخود شامل سه رقم جم، سارال و بینالود و دو توده محلی نیشابور و قوچان به‌عنوان کرت فرعی و دو تراکم بذر 40 و 50بذر در مترمربع به‌عنوان کرت فرعی-فرعی تیمارهای آزمایش‌بودند. میزان بارندگی طی سال زراعی انجام آزمایش 276میلی‌متر بود. نتایج نشان داد که از نظر بسیاری از صفات مورد بررسی از جمله وزن100دانه و عملکرد دانه اختلاف معنی‌داری بین تاریخ‌های کاشت و ژنوتیپ‌های نخود مورد بررسی وجود دارد. میانگین عملکرد دانه در تاریخ کاشت اول 860‌کیلوگرم در هکتار بود که نسبت به میانگین عملکرد دانه در تاریخ کاشت دوم با 380‌کیلوگرم در هکتار برتری قابل‌توجهی داشت. اثر متقابل تیمارهای مورد بررسی نیز بر تعداد دانه در غلاف، ارتفاع بوته، وزن100دانه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه معنی‌دار بود. بر مبنای کمیت دانه تولیدی، ارقام سارال و جم و توده نیشابور به‌ترتیب با عملکرد دانه 1038، 900 و 908‌کیلوگرم در هکتار برای کشت در شرایط انتظار و به‌ترتیب با 837درصد، 144درصد و 146درصد افزایش عملکرد نسبت به تاریخ کاشت دوم، بر سایر ژنوتیپ ها برتری داشتند، اما چنانچه بازارپسندی نیز موردتوجه باشد، به علت ریز‌بودن دانه‌ها‌ در توده نیشابور (وزن100دانه 7/17‌گرم)، ارقام جم و سارال به‌ترتیب با وزن100دانه 9/25 و 8/26‌گرم برای این تاریخ کاشت مناسب خواهند بود. بر اساس نتایج این مطالعه واکنش ارقام به تغییر تاریخ کاشت متفاوت بود، بنابراین در انتخاب رقم برای کاشت در هر منطقه، باید عادت رشدی و امکان تامین نیازهای اکولوژیکی آن رقم مدنظر قرار گیرد. تراکم بذر تأثیر قابل‌توجهی بر صفات مورد ارزیابی نشان نداد.