DİVAN ŞİİRİNDE TOPRAK MOTİFİ

Butun canlilar icin vazgecilmez bir unsur olan ve dolayisiyla her zaman insanligin gundemini mesgul eden toprak, hemen her kulturde oldugu gibi Divan edebiyatinda da basat ogelerden biri olmustur. Tabiati inceleyerek, idealize edilmis bir dunyayi siirlerine aksettirmeye calisan Divan sairleri, gerek renk, gerek sekil ve gerekse koku ekseninde hareket ederek, topragi cesitli sanatlarla, bilhassa da husn-i ta’lil ve tesbih sanatlariyla ele alarak, cok yonlu bir sekilde islemislerdir. Farkli anlam dunyalariyla karsimiza cikan toprak, Divan sairinin elinde mitolojik, folklorik, felsefi, dini, fenni unsurlarla beslenmis bir motif olarak karsimiza cikmaktadir. Icerisinde mucevherler barindirmasi, olum ile iliskilendirilmesi; kapi, at, gonul, sine, secdegâh, suvari, tavla oyuncusu, yatak vb. kavramlara benzetmelik olmasi, onu kulturumuzde dikkate deger bir unsur hâline getirmektedir. Ayrica atasozleri, deyimler, inanclar ve âdetlerle birlikte ele alinarak genis bir hayal dunyasina konu olmustur. Bu yazida, Divan sairlerinin benzetme ve hayal dunyalarinda “toprak” motifinin nasil sekillendigi ve dolayisiyla kulturumuzdeki tezahuru, farkli yuzyillardaki divanlarin taranmasi suretiyle ortaya konmaya calisilacaktir.