TARİH VE LİTERATÜRDE TRABZON İMPARATORLUĞU

Alexander Aleandrovich VASILIEV’in “The Empire of Trebizond in History and Literature” (Byzantion, XV/I (1940-1941), s. 316-377.) adiyla kaleme aldigi, Murat KECIŞ ve Zeynep INAN ALIYAZICI-OĞLU’nun “Tarih ve Literaturde Trabzon Imparatorlugu” adiyla Turkce literature kazandirdiklari yazi, 1204-1461 yillari arasinda Dogu Karadeniz bolgesinde hukum surmus devlet hakkinda okurlara yeni ve ozgun bilgiler sunmaktadir. "Yillar once, tam olarak 1889 yazinda, Rusya’nin St. Petersburg Universite-sinde ogrenciyken, Kafkasya’dan Istanbul’a seyahatim sirasinda, Turkiye’de ikinci sinif bir liman sehri olan Trabzon’u ziyaret ettim. O zamanlar, Trabzon’un uzun bir sure sonra ozel ilgi alanim olacagini bilmiyordum. Henuz daha cok gencken, nedenini soylemek cok zor ama Trabzon’un cazibesi hayal dunyamda guclu bir etki birakmisti ve onun cazibesine kapilan tek kisi ben degildim. Bir yuzyildan uzun zaman once Trabzon tarihinin ilk bilimsel calismasini kaleme alan Alman tarihci ve filolog Fallmerayer’e gore Trabzon “hos ve ahenkli adiyla” “gencliginin ilk donem-lerinde onun hayallerinin ulkesiydi.” Hakikatten gemi guvertesinden gorunen ucsuz bucaksiz yemyesil daglar arasinda yer alan Trabzon’un panoramasi adeta unutul-mazdir. XIV. yuzyilda Trabzon’un imparatorluk tarihcisi Mikhail Panaretos, sarayin sikici ama guvenilir bir anlatisini kaydettigi saray Kronigiyle baska yerlerde bilin-meyen pek cok gercegi ortaya cikardi ve Trabzon Imparatorlugu tarihini ilk kez bir duzene sokarak okumamiza imkân sagladi. Ayrica Istanbul’da dogmasina ragmen din adami olarak Trabzon’da gorev yapan Panaretos’un cagdasi Andreas Libadenos, sehrin ve sehrin tarihiyle baglantili bazi olaylarin ilgi cekici bir tasvirini ardinda birakmisti. XV. yuzyilda Trabzon’u ziyaret eden iki Ispanyol seyyah Ruy Gonzales de Clavijo ile Pero Tafur sehrin ve kucuk imparatorlugun genel durumunun son derece onemli bir resmini bize sunmustur. Imparatorlugun yikima yaklastigi XV. yuzyilda bile Trabzon, yazarlara ilham kaynagi olmustur. Bu donemde Iznikli Bessarion ve Ioannes Eugenikos, unlu Encomialarini [Ovgu] kaleme almislardi."...