İLK DÖNEM DİLBİLİMSEL TEFSİR LİTERATÜRÜNE DAİR BİR ANALİZ -GARÎBU’L-KUR’ÂN ÖRNEĞİ-

Dilbilimsel tefsir denilince, ulumu’l-Kur’ân cercevesinde bircok kavram akla gelir. Garibu’l-Kur’ân, I’râbu’l-Kur’ân, meâni'l-Kur'ân, muskilu’l-Kur'ân, vucuh ve nezâir vb. kavramlar bunlarin baslicalaridir. Dilbilimsel tefsir alaninda, hem ilk doneme ait olmasi hem de temel sayilmasi acisindan soz konusu kavramlardan ucu on pala cikar. Bunlar, garibu’l-Kur’an, I’râbu’l-Kur’ân ve Meâni’l-Kur’ân’dir. Garibu’l-Kur’an, gerek ilk telif edilme ve gerekse daha farkli bir cerceveye sahip bulunma acisindan diger iki kavramdan farklilik gosterir. Islam toplumunun farkli kultur ve dilleri icine katmasi sonucunda ortaya cikan ihtiyaca cevap vermek icin ilk donemden itibaren dilciler yogun bir calismaya koyulmus, bu dogrultuda Kur'an'daki garib kelimelerin izahi faaliyetine yogunlasmislardir. Hicri ilk uc yuzyilda Ibn Abbas’in Garibu’l-Kur’ân‘indan, Muhammed b. Uzeyz es-Sicistâni’nin Garibu’l-Kur’ân‘ina kadar bu sahada bircok eser uretilmistir. Bu eserler dilbilimsel tefsirin ilk nuvelerini teskil ederler. Garibu’l-Kur’ân kavramiyla adlandirilan eserlerde garib kelimelerin manalari ele alinmis ve bahsi gecen kelimelerin hangi lehceye ait olduguna isaret edilmistir. Diger yandan bazen de kelimelerin isim, fiil, mastar gibi yapilari ile mufred, tesniye ve cemi’ olma durumlarina isaret edilmistir. Bunlarin disinda nahiv bahislerine, hadis ve uzun sened kisimlarina yer verilmemistir. Bu acidan Garibu’l-Kur’ân adiyla yazilan eserler, genel cercevesiyle I’râbu’l-Kur’ân ve meâni’l-Kur’an adi altinda kaleme alinan eserlerden ayrilmistir. Zira I’râbu’l-Kur’ân calismalari daha cok nahiv bahislerine yer verirken; Meâni’l-Kur’ân calismalari daha genis ve kapsamli mahiyette, hem garib kelimeler, hem i’râb, hem de kirâatlari ele almis, bunlarin yaninda az da olsa hadis, sahâbe ve tabiun kavliyle tefsire yer vermislerdir.