کانی شناسی، زمین شیمی و نحوه تشکیل کانسار اسکارن آهن گوزل دره، جنوب شرق زنجان

کانسار آهن گوزل­‌دره در 44 کیلومتری جنوب­‌شرق زنجان، در پهنه البرز غربی- آذربایجان قرار دارد. نفوذ توده گرانیتوئید گوزل­‌دره به درون سنگ­‌های کربناتی منطقه مورد بررسی، موجب دگرگونی مجاورتی، تشکیل اسکارن و کانی‌­سازی آهن همراه آن شده است. گرانیتوئید گوزل­‌دره شامل گرانیت، گرانودیوریت و کوارتز مونزونیت و از نوع I است. این گرانیتوئید در محیط زمین­‌ساختی کمان آتشفشانی و حاشیه فعال قاره‌­ای تشکیل‌شده است و در محدوده سنگ­‌های کالک­‌آلکالن پتاسیم بالا و دسته شوشونیتی قرار می­‌گیرد. کانی­‌سازی آهن اغلب به شکل توده‌­های نامنظم، عدسی و رگه‌­ای با خلوص زیاد یافت می­‌شود. مگنتیت فراوان­‌ترین کانه سازنده کانسار است و هماتیت، پیریت و کالکوپیریت کانی­‌های فرعی هستند. با توجه به ویژگی­‌های سنگ­‌شناختی، کانی­‌شناختی و زمین­‌شیمیایی، کانسار اسکارن آهن گوزل­‌دره در سه مرحله تشکیل‌شده است: 1- جای‌گیری توده گرانیتوئید گوزل­‌دره و دگرگونی همبری سنگ­‌های میزبان کربناتی و تشکیل مرمر با بافت گرانوبلاستیک و کانی­‌های سیلیکات کلسیم (-منیزیم) بدون آب، 2- متاسوماتیسم و جانشینی که در ادامه مرحله قبلی رخ‌داده و با کانی­‌سازی جزئی مگنتیت در زون پیش‌رونده اسکارن همراه است و 3- سرد‌شدن توده گرانیتوئید گوزل­‌دره و سامانه گرمابی- ماگمایی وابسته به آن که با تشکیل کانی­‌های اپیدوت، ترمولیت (-اکتینولیت)، سرپانتین، تالک، کلریت، کلسیت و کوارتز در زون پس‌رونده اسکارنی همراه بوده و مسئول کانی­‌سازی اصلی آهن است. عملکرد فرایندهای سوپرژن و هوازدگی بر روی سامانه بالا موجب تشکیل کانی­‌های هماتیت، گوتیت، لیمونیت، مالاکیت و آزوریت شده و کانی‌ها و بافت­‌های اولیه از پیش موجود را متلاشی‌ کرده است.