MEZHEBĪ TEFSİRLERDE İMAN-AMEL İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA BÜYÜK GÜNAH VE ŞEFAAT MESELELERİ (ZEMAḪŞERÎ, ṬABERSÎ, RĀZÎ ÖRNEĞİNDE)

Sahabe devrinden sonra farkli Islam merkezlerinde ilim medreseleri tesekkul etmistir. Sonraki surecte fikri birer ekol haline gelen bu medreselerin farkli anlayislara sahip olmasi, beraberinde yeni fikhi ve kelâmi mezhepler ile tasavvuf akimlarinin dogmasina sebep olmustur. Şiâ, Ehl-i Sunnet ve Muʿtezile bu minvalde tesekkul etmis kelâmi mezheplerdendir. Soz konusu bu mezheplerin farkli bakis acilarina sahip olmasi, onlarin Kur’ân yorumunu da etkilemis ve bu bakis acisi dogrultusunda tefsirler kaleme almislardir. Muʿtezile mezhebine mensup olan Zemaḫseri’nin el-Kessāf, Şiʿâ’ya mensup olan Ṭabersi’nin Mecme’u’l-Beyān ve Ehl-i Sunnet’e mensup olan Râzi’nin Mefātīḥu’l-Ġayb adli eserleri bu sekilde degerlendirilen tefsirlerdendir. Mezhebi tefsir olarak da addedilen yukaridaki uc eserde muellifler, tefsire dair yaklasimlarinda genellikle kelâmi mezheplerine bagli kalmis ve Kur’ân ayetlerini o minvâlde yorumlamislardir. Bu calismada, kelâm ilmi alaninda tartisma konusu olan iman-amel iliskisi baglaminda buyuk gunah ve sefaat meseleleri, soz konusu uc eserde karsilastirmali olarak ele alinmistir. Neticede mufessirlerin bu konularla ilgili ayetleri kendi mezhep nosyonlari cercevesinde yorumladiklari gorulmustur.