BİR ÜNİVERSİTE HASTANESİ POLİKLİNİKLERİNE BAŞVURANLARDA SAĞLIK OKURYAZARLIĞININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Giris ve Amac: Saglik okuryazarligi, bireyin temel saglik bilgilerine ulasabilme, onlari degerlendirebilme, anlayabilme ve saglik hizmetlerini kullanabilme kapasitesidir. Hastalarin tani ve tedavi sureclerine katiliminin, hasta sagligini olumlu etkiledigi dusunulmektedir. Yeterli saglik okuryazarligina sahip hastalarin, sagliklari ile ilgili daha bilincli davrandigi, tani ve tedavi asamalarinda daha katilimci oldugu dusunulmektedir. Bu arastirmanin amaci, arastirmaya katilanlarin, saglik okuryazarliginin bazi boyutlarinda (tibbi konulardaki onermeleri bilme, bazi hastaliklari yaygin kullanilan adlariyla bilme, ilac alma saatlerini ve besin degerlerini hesaplayabilme) ne duzeyde olduklarinin ve bununla ilgili bazi faktorlerin saptanmasidir. Gerec Yontem: Ankara’da bir universitenin eriskin hastanesine basvuran hastalar ve yakinlari arasinda yapilan tanimlayici tipteki arastirmanin evrenini, 22 Temmuz–1 Agustos 2014 tarihleri arasinda, mesai saatleri icinde tum polikliniklere basvuran hasta ve hasta yakinlarinin tumu olusturmaktadir. Bu tarihlerde hastaneye gelen 283 hasta ve hasta yakini calismaya katilmayi kabul etmistir. Veriler, arastirmacilar tarafindan hazirlanan, kisilerin sosyodemografik ozellikleri ve tibbi gecmislerine dair 10 soru ve saglik okuryazarligini saptamaya yonelik, uluslararasi olceklerden yararlanarak hazirlanan genel tibbi bilgi ve davranislari degerlendiren 10 soru ile, saglik hizmetlerinden faydalanirken nasil bir davranis icinde olduklarini olcen uc sorudan olusan veri toplama formu ile elde edilmistir. Veri toplama islemi arastirmacilarin, poliklinik odalarinin onlerinde bekleyen hasta veya yakinlari ile yuzyuze gorusme yontemiyle anket formlarinin doldurulmasi ile tamamlanmistir. Katilimcilar, saglik okuryazarligini saptamaya yonelik degerlendiren toplam 10 soru icindeki onermelere; verdikleri her dogru cevap icin bir puan almis, saglik okuryazarligi toplam puani 20 puan uzerinden degerlendirilmistir.  Test puanlari ortalama ve standart sapma kullanilarak gruplanmistir (> 12 puan, 12-17 puan, >17 puan).Veriler SPSS 20.0 istatistik paket programiyla analiz edilmistir. Arastirma verilenin analizinde sayi ve yuzde dagilimlari, capraz tablolar yapilmis olup, gruplar arasi karsilastirmalarda ki-kare testi kullanilmistir. Butun analizlerde istatistiksel anlamlilik degeri olarak p<0,05 kabul edilmistir. Bulgular: Calismaya katilan 141 kadin ve 142 erkek olmak uzere toplam 283 katilimcinin yas ortalamasi 41,6±14,7 olarak bulunmustur. Arastirmaya katilan kadinlarin %54,6’si (77 kisi) hastaneye hasta olarak basvururken, erkeklerin %65,6’inin (93 kisi) hasta yakini oldugu gorulmustur. Katilimcilarin saglik okuryazarligi puan ortalamasi 14,5±3,2 olarak hesaplanmistir. Calismaya katilanlarin ogrenim durumu ve gelir durumu arttikca alinan puanlar artmaktadir; gozlenen farklar istatistiksel olarak anlamlidir (sirasiyla, p=0,001 ve p=0,001). Cinsiyete (p=455), yasa (p=0216), hastaneye ayaktan basvuru sayisina (p=0,683), hastanede yatma sayisina (p=0,926), saglik bilgilerine ulasmak icin yararlanilan temel kaynaga (p=0,430) ve kronik hastaligi olup olmamasina (p=0,807) gore saglik okuryazarligi toplam puanlari arasindaki farklar istatistiksel olarak anlamli degildir. Bireylerin kendilerinin ya da yakinlarinin saglik personeli olma durumuna gore aldiklari toplam puanlar anlamli olarak artmaktadir (p=0,020). Katilimcilarin yas gruplari ile saglik konularinda basvurduklari bilgi kaynaklari arasinda istatiksel olarak anlamli bir iliski bulunmaktadir (p=0,001); 18-29 yas grubundaki bireylerin %60,3’u (41 kisi) saglik konularinda bilgi almak icin interneti kullanmakta, 60 yas ustundeki bireylerin ise %67,5’i (27 kisi) hekimden bilgi almaktadir. Ogrenim duzeyi arttikca bilgi kaynagi olarak hekimi tercih etme yuzdesi azalirken, interneti tercih etme yuzdesi artmistir ( p=0,001). Sonuc ve Oneriler: Gelir duzeyi ve ogrenim duzeyi ile saglik alaninda calisanlar veya yakinlari arasinda saglik personeli olanlarda s aglik okuryazarligi duzeyinde iliski incelendiginde anlamli farklilik oldugu gorulurken; cinsiyetin, yasin, hastaneye ayaktan basvuru sayisinin, hastanede yatma sayisinin, saglik bilgilerine ulasilan temel kaynagin ve kronik hastaligi olma durumunun saglik okuryazarligi duzeyiyle bir iliskisinin olmadigi saptanmistir. Ayrica, bireylerin saglik bilgisine ulasmada en cok kullandigi kaynaklarin hekim ve internet oldugu gorulmustur. Bu nedenle hekimler, hastalarin hastaliklarinin yani sira, saglik okuryazarligi duzeylerini de degerlendirip ona gore bilgilendirme yapmalidir. Bireylerin internetten bilgi edinirken dogru kaynaklara ulasabilmelerini saglamak icin gerekli egitim calismalari yapilmalidir. Hastalara ilac kullanma talimatlari verilirken ogrenim duzeylerine uygun aciklama yapilmali ve gerekli gorulurse hekim tarafindan hastaya yonlendirilen sorularla kontrol edilmelidir. Bireylerin temel saglik kavramlarini ogrenmeleri orgun ve yaygin egitim araciligiyla saglanmali ve bu konudaki farkindalik artirilmalidir. Anahtar Sozcukler: Saglik okur-yazarligi, internet, bilgi duzeyi