İLHANLILARIN ANADOLU’DA KURDUĞU VERGİ NİZAMI VE BÖLGE HALKI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Mogol isgali, Turkistan, Dogu Avrupa, Iran ve Azerbaycan’da oldugu gibi Anadolu’da da buyuk bir tahribata sebep olmustu. Yogun savaslar sebebiyle bolge ahalisi baska yerlere goc ettiginden yerlesim yerleri issizlasmis, dolayisiyla uretim durma noktasina gelmisti. Iran’a gelisiyle merkezi bir devlet tesis eden Hulegu, yalnizca askeri gucle bolgede tutunamayacaginin farkindaydi. Her seyden evvel bu yerlerin onarilmasi, yeniden can ve mal guvenliginin saglanmasi, yuksek bir idari mekanizmanin hayata gecirilmesi gerekiyordu. O sebeple Hulegu, tahribata ugrayan bolgelerin hizla insa edilmesine basladi. Harap sehirlerin onarilmasinin yani sira yeni sehirler de insa edildi. Ilk ilhanli parasi bu donemde bastirilmasina ragmen, bilhassa Anadolu’da duzenli bir vergi duzeni kurulamadi. Anadolu’da duzenli bir iktisadi teskilattan soz edebilmek icin Abaka donemini beklemek gerekmistir. Zira 1277 Elbistan hezimeti bu manada onemli bir donum noktasi olmustur. Guneyde Memluklerin, kuzeyde ise Altin Orda’nin surekli yayilmaci siyaseti Anadolu’nun dogrudan yonetilmesi mecburiyetini kacinilmaz kilmistir. Bu sebeple Anadolu’nun gelirlerini Mogol mali sistemine gore yeniden duzenlemek icin, “Istifâ-i Memâlik-i Rum” adiyla bir makam teskil edilmistir. Ancak Geyhatu ve Argun zamaninda asiri harcamalar ve yanlis iktisadi politikalarin faturasi halka kesilmis ve toplanan agir vergiler Anadolu halkini perisan etmistir. Gazan Han’in reformlari vergi toplama konusunda belli bir duzen getirmesine ragmen, vergi tahsildarlarinin suiistimalleri artarak devam etti. Bu da nufusun cevre bolgelere dagilmasina ve dolayisiyla uretimin sekteye ugramaina sebep oldu. Netice itibariyle yapilan tum reformlara ve alinan tum tedbirlere ragmen Anadolu’nun vergi gelirleri, Mogol isgali oncesindeki miktarin yarisini dahi bulamadi.