Toprak Tuzluluğu ve Tuzluluğa Bitkilerin Dayanım Mekanizmaları

Tuzluluk dunya topraklarinin onemli sorunlarindan birisidir ve her yil 10 milyon ha arazi tuzluluk etkisiyle elden cikmaktadir. Dunyada tarim yapilan alanlarin %23’u tuzlu, %37’si ise sodiktir. Turkiye’de ise sulamaya uygun alanlarin yaklasik 1.5 milyon hektarinda tuzluluk ve alkalilik, 2.8 milyon hektarinda ise drenaj sorunu yasanmaktadir. Toprak tuzlulugu ozellikle kurak ve yari kurak iklim bolgelerinde ozellikle drenaj eksikligi gorulen alanlarda gorulmektedir. Sulama ile toprakta cozuenebilir tuzlar, kapilarite ile yukari tasinmakta ve toprakta birikmektedir. Tuzlu topraklarda, sature olmus toprak camurunun EC>4 dS/m, degisebilir sodyum yuzdesi (ESP)< %15 ve toprak pH’si ise <8,5’dir. Toprak cozeltisindeki temel katyonlar; Na, Ca, Mg ve K, anyonlar ise Cl, SO4 ,HCO3 , CO3 ve NO3 mineraller olup tuzluluga sebep olmaktadir. Toprakta tuz konsantrasyonunun artmasi osmotic basincin artmasina neden olmakla birlikte bitkinin topraktan su alimi guclesmekte, topragin yapisi bozularak bitki gelisimi yavaslamakta ve hatta durmasina neden olmaktadir. Bitkilerin tuza toleranslari farklilik gostermektedir. Tuza duyarli bitkiler, tuzlu ortamlarda kontrolsuz bir iyon alimi yapmaktadir. Bu bitkiler, alinan yuksek orandaki tuzu saklayacak bolumleri olmadigindan, bitkinin zarar gormesine neden olmaktadir. Bu zarar ozmotik bir stress olmayip, daha cok iyon toksisitesinden meydana gelmektedir. Halofit bitkiler, fazla miktarda Na ve Cl tuzlarini alip yapraklarinda biriktirme yoluyla tuzluluga karsi zarar gormezler. Tuzluluk problemi bulunan alanlarin, islah edilerek tarimda tekrar kullanilabilir hale getirilmesinin zaman alici ve oldukca pahali yontemler olmasi, tuza dayanikli ve ayni zamanda ekonomik olarak yetistirilebilecek bitki tur ve cesitlerinin belirlenmesini zorunlu kilmaktadir. Tuzluluga dayanikli bitkilerin islahiyla, tuzluluk problem bulunan alanlar tarima kazandirilabilecegi ve bilincli sulamanin yayginlastirilmasi ile de toprak tuzlulasmasinin engellenebilecegi dusunulmektedir