BİR TIP FAKÜLTESİ DÖNEM 1 ve DÖNEM 3 ÖĞRENCİLERİNDE SİBER AYLAKLIK DÜZEYİ VE İLİŞKİLİ ETMENLER

Giris ve Amac : Siber aylaklik, ogrencilerin ders saatleri icerisinde, interneti ders ile ilgisi olmayan isler icin kullanma egilimi ve/veya davranisidir. Mesleki bilgilerin ve uzmanlasmanin saglandigi universite yillarinda, internetin egitimde planlananin disinda sagliksiz kullanimi ve bunun bir sonucu olarak olusan siber aylaklik sorunu universite ogrencileri icin buyuk bir problem olabilmektedir. Siber aylakligin ogrenciler uzerinde derslerde basarisizlik, devamsizlik yapma ve sinavlarda basarili olamama gibi olumsuz etkileri belirtilmektedir. Tip fakultesinde derslerin yogunlugu ve agirligi sebebiyle diger fakultedeki ogrenciler ve calisanlara gore daha buyuk bir sorun teskil edebilecek siber aylaklik, tip ogrencilerinin bilgi ve becerisinde eksiklige sebep olabilir. Bu da ilerleyen yillarda hekimlerin bilgisi ve becerisi dâhilinde sekillenen koruyucu ve tedavi edici hizmetlerin kalitesini yani hastalari ve tum toplum sagligini etkileyen bir probleme yol acabilir. Bu sebeple tip ogrencilerinde ozellikle egitimin erken doneminde siber aylaklik duzeyinin ve bununla iliskili etmenlerin belirlenmesi ve bu sonuclara gore de gerekli onlemlerin alinmasi gerekliligi ortaya cikmaktadir.  Bu calismada, Ankara Universitesi Tip Fakultesi Donem 1 ve Donem 3 ogrencilerinde siber aylaklik duzeyinin belirlenmesi ve bununla iliskili faktorlerin arastirilmasi amaclanmistir. Gerec ve Yontem : Kesitsel tipteki bu arastirma 2019 Mart ayinda yapilmis olup; arastirmanin evrenini 2018-2019 egitim ogretim yilinda Ankara Universitesi Tip Fakultesi’nde ogrenim goren donem 1 (N=426) ve donem 3 (N=429) ogrencileri olusturmustur. Evreni bilinen orneklem hesabi formulune gore (α:0.05, p:0.50, d:0.04) ve her bir sinif icin ayri ayri ulasilmasi gereken en az ornek sayisi hesaplanmistir. Buna gore donem 1’den 250 ve donem 3’ten 251 toplamda en az 501 ogrenciye ulasilmasi gerektigi bulunmustur. Arastirmaya dahil edilecek ogrenciler (%10 kayip goz onunde bulundurularak toplam 551 kisi) sinif listelerinden basit rastgele orneklemle secilmistir. Arastirma sonunda toplam 544 (ulasma yuzdesi %98,7) ogrenci calismaya alinmistir. Calismaya katilacak ogrencilere gozlem altinda siber aylaklik duzeyi ve bununla iliskili etmenleri sorgulayan bir anket formu uygulanmistir. Veri toplama aracinda arastirmacilar tarafindan olusturulan, 7 sorudan olusan sosyo-demografik verileri sorgulayan sorular, 7 sorudan olusan internet ve mobil cihaz kullanma durumlariyla ilgili sorular, 5 sorudan olusan fakulte/derse olan ilgi durumu ile ilgili sorular ve 30 sorudan olusan siber aylaklik olcegi sorulari olmak uzere toplam 49 soru bulunmaktadir. Ogrencilerin siber aylaklik durumunu belirlemek amaciyla Akbulut ve arkadaslari tarafindan gelistirilen toplam 30 maddeden olusan ve 5’li Likert tipi Siber Aylaklik Olcegi (SAO) kullanilmistir. SAO’den en dusuk 30, en yuksek 150 puan alinabilmektedir. SAO’de kesme noktasi olmayip alinan puan ne kadar yuksek ise ogrencinin siber aylaklik duzeyi de o olcude yuksek demektir. Arastirmanin bagimli degiskeni siber aylaklik duzeyi olup, bagimsiz degiskenleri ise yas, cinsiyet, sinif, sosyo-ekonomik durum, kalinan yer ve sahip olunan mobil cihaz sayisi, sosyal medya hesap sayisi gibi teknoloji ve internet kullanma ozellikleriyle ilgili 19 farkli degiskendir. Analiz icin SPSS programi kullanilmis olup, tanimlayici istatistiklerin yani sira, bagimsiz degiskenlere gore karsilastirma icin Mann-Whitney U testi ve Kruskal Wallis testi uygulanmistir. Coklu dogrusal regresyon varsayimlari karsilanmadigi icin lineer regresyon analizi ise yapilamamistir. Calisma oncesinde Ankara Universitesi Rektorlugu Etik Kurul’undan izin alinmistir. Bulgular: Calismaya katilan ogrencilerin %50,9’u (n=277) donem 1, %49,1’i (n=267) donem 3 ogrencisidir ve ogrencilerin yas ortalamasi 20,02±3,19’dir. Katilimcilarin toplam siber aylaklik puani 67,69±20,73 olarak bulunmustur. Erkeklerde, internet kullanma suresi 7 yil ve uzeri olanlarda, gunluk internet kullanma suresi 5 saat ve uzeri olanlarda, 3 ve uzeri mobil cihaza sahip olanlarda ve mobil cihaz kullanma suresi 11 ay ve uzeri olanlarda,  sosyal medya uyelik sayisi 5 ve uzeri olanlarda siber aylaklik puani istatistiksel anlamli olarak daha yuksek bulunmustur (p<0,05). Genel not ortalamasi 75 puan uzerinde olan ogrencilerin siber aylaklik puanlarinin (63,64±21,44), notu 75 ve altinda olan ogrencilere gore (69,42±20,04) istatistiksel anlamli olarak daha dusuk oldugu bulunmustur (p=0,005). Ogrencilerin %77,1’i dersi sikici buldugunda, %72,2’si ders tek duze anlatildiginda ve %66,4’u dikkati dagildiginda ders esnasinda internette dersle ilgisi olmayan islerle ugrastigini belirtmistir. Sonuc ve Oneriler: Ankara Universitesi Tip Fakultesi donem 1 ve donem 3 ogrencilerinin siber aylaklik puani onemli bir sorun olarak dikkat cekici duzeydedir. Genel not ortalamasi ile siber aylaklik arasinda negatif bir iliski bulunmus olup, ogrencilerin sikici bulduklari derslerde, tek duze anlatildigini dusundukleri derslerde ve dikkatlerinin dagildigi derslerde, internette ders disi islerle daha cok ugrastiklari gorulmustur. Siber aylakligin ogrencilerin basari duzeyini etkilemesini onlemek icin siber aylaklikla iliskili bulunan faktorlerin azaltilmasinin yaninda, derslerin ogrencilerin dikkatini ve ilgisini en ust duzeyde tutacak sekilde uygun egitim ogretim teknikleriyle islenmesi yararli olabilir. Anahtar sozcukler: Siber aylaklik, internet, tip ogrencisi.