De dokter, het leven en de dood

markdownabstract__Abstract__ De dood laat niet met zich sollen. Maar daar waar de dokter uit het sprookje van het begin zich moest behelpen met een kruidendrankje en de influisteringen van zijn bijzondere oom, stel ik vast dat onze dood inmiddels behoorlijk maakbaar en redelijk bespreekbaar is geworden. Dat is de basis voor voortgaande gedachtevorming, discussie, onderzoek en verbetering van de praktijk. Er zijn bijvoorbeeld duidelijke aanwijzingen dat er nog teveel bewuste en onbewuste onbekwaamheid en onhandigheid is bij zorgverleners, en dat er nog teveel onzekerheid en onvervulde behoeften zijn bij patienten en hun familie. Bovendien is er nog onvoldoende kennis over de omvang, aard, oorzaken en gevolgen van passende en niet-passende zorg in de laatste levensfase. En het is een cliche, maar we gaan maar een keer dood, dus het kan niet over als het niet goed is gegaan. Onderzoek heeft al veel aanknopingspunten voor verbetering opgeleverd, zowel wat betreft adequate behandeling van symptomen als wat betreft methoden voor goede besluitvorming en communicatie. Onze eigen, veelal in samenwerking lopende projecten op het gebied van palliatieve sedatie, medicatiegebruik, zorg in het ziekenhuis en de bijdrage van consultatieteams, ook wat kostenbesparingen betreft, communicatie en besluitvorming, prognostiek, en zorg in de stervensfase zullen verder bijdragen aan onze kennis op dit gebied. We sluiten daarmee graag aan bij een van de strategische doelstellingen van het Erasmus MC, ‘zichtbaar betere zorg’, niet alleen door sterftecijfers zo laag mogelijk te houden en daardoor als ziekenhuis hoog op ranglijstjes terecht te komen, maar ook door passende zorg te bieden als het overlijden onvermijdelijk is geworden. Ook door de verdere ontwikkeling van onderwijs voor geneeskundestudenten en post-academisch onderwijs voor artsen en onderzoekers wil ik daar graag mijn bijdrage aan leveren.