گزینش ژنوتیپ های متحمل به تنش گل جالیز Orobanche cernua در توتون های شرقی Nicotiana tabacum با استفاده از شاخص های تحمل به تنش

توتون یکی از مهم‏ترین گیاهان صنعتی و اقتصادی در بسیاری از کشورهای دنیاست که عمدتا به خاطر برداشت و جمع ­آوری برگ ­های آن کشت می­شود. به منظور مطالعۀ پاسخ 92 ژنوتیپ توتون شرقی به تنش گل­ جالیز، آزمایشی در قالب طرح پایۀ بلوک ­های کامل تصادفی با سه تکرار تحت دو شرایط نرمال (بدون تنش گل­ جالیز) و تنش گل ­جالیز در دو سال زراعی 1386 و 1387 انجام شد. نه شاخص شامل شاخص تحمل (TOL)، شاخص تنش نسبی (RSI)، میانگین به ره­وری (MP)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص پایداری عملکرد (YSI)، میانگین هندسی بهره­ وری (GMP)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل تنش (STI) و شاخص عملکرد (YI) بر اساس وزن خشک برگ (عملکرد) در شرایط نرمال (Yp ) و تنش گل ­جالیز (Ys) محاسبه شدند. بالاترین میانگین وزن خشک برگ (عملکرد) تحت شرایط نرمال و تنش گل ­جالیز در ژنوتیپ ­های 40، 39 و 24 مشاهده شد. بالاترین همبستگی مثبت و معنی­دار بین وزن خشک برگ (عملکرد) در شرایط نرمال و تنش گل­ جالیز با شاخص‌های MP، HM، GMP، STI وYI  مشاهده شد. با استفاده از روش رتبه­ بندی، ژنوتیپ ­های 40، 10 و 45 به عنوان متحمل­ ترین ژنوتیپ ­ها به تنش گل­جالیز معرفی شدند. براساس نتایج نمودار بای­پلات، ژنوتیپ‌های 40، 39، 24، 19 و 4 به عنوان ژنوتیپ‌های پرمحصول و متحمل و ژنوتیپ‌های 70، 69، 72، 67، 78، 71 و 8  به عنوان حساس‌ترین ژنوتیپ‌ها به تنش گل­ جالیز شناسایی شدند. در گروه­ بندی ژنوتیپ ­ها به روش Ward نیز ژنوتیپ­ های با عملکرد بالا و متحمل به تنش گل­ جالیز شامل ژنوتیپ‌های 40، 39، 24، 19 و 4 در یک گروه طبقه‌بندی شدند و ژنوتیپ ­های با عملکرد پایین در شرایط نرمال و تنش گل­ جالیز و حساس به تنش گل ­جالیز شامل ژنوتیپ‌های 70 و 69 در گروه دیگر قرار گرفتند. با توجه به تنوع بالای مشاهده شده در بین ژنوتیپ­ ها از نظر واکنش به تنش گل­ جالیز، می‌توان از آنها به عنوان والدین مناسب در برنامه‌های به‌نژادی و همچنین تولید جمعیت‌های متنوع جهت شناسایی مکان‌های ژنی کنترل کننده تحمل به تنش گل­ جالیز و بررسی تغییرات بیان ژن‌های مربوط به تحمل تنش گل ­جالیز استفاده نمود.