HÜLÂGÛ HAN DÖNEMİNDE ANADOLU’DA GÖREV YAPAN MOĞOL KOMUTANLARI

Mo g ollarin 1251 yilinda duzenledikleri buyuk kurultayda Batu Han’in da destegini alarak Buyuk Han se c ilen Meng u Han (1251-1259), idareyi ele aldiktan sonra u lkesinde yeni d u zenlemeler yapmistir. Mengu Han; merkezi otoriteyi guclendirmek ve doguda da batida da sinirlari genisletebilmek icin kardeslerinden Kubilay’i Cin’e, Hulâgu’yu Bati’ya Islam Dunyasi uzerine gondermistir. Turkistan ve Iran topraklarini gecerek Bagdat onlerine gelen Hulâgu, Abbasi Halifeligini yikarak Iran, Irak, Azerbaycan ve Suriye topraklarinin bir kismini da icine alan genis bir cografyada Ilhanli devletini kurmustur. Buyuk Han’a bagli olan Ilhanli Devleti, Misir disinda kalan tum Islam topraklari uzerinde hâkimiyetini saglamistir. Daha once Mogol istilasina ugrayan Anadolu da ise Mogol tahakkumu siddetini arttirmistir. Hulâgu Han’in Suriye’de hâkimiyet mucadelesi daha once istila edilen Anadolu’daki Mogol etkisinin uc bolgelere kadar hissedilmesine sebep olmustur. Hulâgu Han Anadolu’ya atadigi komutanlar ve vergi memurlari ile burada Ilhanli hâkimiyetini tesis etmistir. Turkiye Selcuklu Devletin’de Mogol tahakkumunun baslamasiyla birlikte, Ilhanlilar tarafindan Anadolu’ya bircok komutan gonderilmistir. Komutanlar bulunduklari bolgede Mogol karsiti gruplarla mucadele ederek, Ilhanli hâkimiyetini tesis etmisler, halki Mogollara itaat etmeye zorlamislardir. Bu amacla da Mogol karsiti bircok kisiyi katledip, sehir ve bolgeleri yagma ve talandan geri kalmamislardir. Bu calismamizda; oncelikle Anadolu’nun istilasinda gorev alan Mogol komutanlari; Curmagun Noyan, Elcigiday Noyan, Baycu Noyan, Yasavur Noyan, Hoca Noyan, Engurek Noyan gibi onemli Mogol Noyanlarin faaliyetlerini anlattik. Akabinde ise Hulâgu Han doneminde Anadolu’ya gonderilen veya burada gorev yapan Alincak Noyan, Ilkan Noyan  Nabsi Noyan ve Uruktu Noyan hakkinda donemin kaynaklarinin sundugu bilgilerle ayrintili zikredilmeye calisilmistir. Bu komutanlarin Anadolu’da yapmis oldugu faaliyetlerine, zulumlerine, katliamlarina ve yagmalarini ele aldik. Ayrica Anadolu Selcuklu Devleti’nin idari, askeri ve ekonomik alandaki yoneticiler ve emirlerin birlikte yuruttugu faaliyetler zikredilerek, bu durumun Anadolu Selcuklu devleti ve Musluman Anadolu halki uzerindeki etkilerine deginilmistir