HAVAYOLU YOLCU GÜVENLİĞİ KONUSUNDA BİLGİ VE TUTUMLAR

GIRIŞ ve AMAC: Dunyada her yil uc milyara yakin yolcu havayolu ulasimini kullanmaktadir. Havayolu ulasiminda onlenebilir yaralanma ve olumlerin azaltilmasinda yapilan guvenlik uyarilari ve egitici materyallerin onemli katkisi vardir. Havayolu ulasimini kullanan kisilerin bu konu hakkindaki bilgi ve tutumlarinin incelenmesi mevcut onlemlerin gelistirilmesi acisindan buyuk onem tasimaktadir. Bu calismada Ankara il merkezinde bazi aile sagligi merkezlerine basvuran 18 yas ustu kisilerin havayolu ulasim ve yolcu guvenligi konusunda bilgi ve tutumlarinin saptanmasi amaclanmistir. GEREC ve YONTEM: Bu arastirma, Ankara ili Sincan, Etimesgut ve Golbasi Toplum Sagligi Merkezlerine bagli toplam 6 Aile Sagligi Merkezine 21–25 Temmuz 2014 tarihlerinde basvuran 18 yas ustu kisilerle yurutulmustur. Ortalama haftalik basvuru sayisi 2048 olan evrenden %50 bilinmeyen siklik alinarak, %2,5 sapma, %95 guven araliginda 878 kisiye ulasilmasi hedeflenmis, 722 kisiye ulasilmistir (%82,2). Tanimlayici tipteki bu arastirmada kisilere anket formu yuzyuze gorusme teknigiyle uygulanmistir. Veri analizi SPSS 15.0 istatistik paket programi ile yapilmistir. Tanimlayici istatistikler ortalama(±)standart sapma, frekans dagilimi ve yuzde olarak sunulmustur. Tanimlayici istatistiklerin yanisira Ki-kare ve Yates duzeltmeli ki-kare testi uygulanmistir. Istatistiksel anlamlilik degeri p<0.05 olarak kabul edilmistir. BULGULAR: Arastirmaya katilan 722 katilimcinin %52,5’i kadin %72,3’u evli, %66,3’u cocuk sahibi, %34,9’u en fazla ortaokul mezunu, %30,6’si yuksekokul veya universite mezunu, %46,7’si gelir getiren bir iste calismakta, %30,1’inin aylik toplam hane geliri 1500TL ve altinda, %25,9’unun 3001TL ve uzerindedir. Katilimcilarin yas ortalamasi 39,6±14,2, yas ortancasi 37,0 (19;88)’dir. Katilimcilarin %60,9’u sehirlerarasi ulasimda en sik otobusu, %27,1’i ozel aracini, %9,1’i ucagi, ulkelerarasi ulasimda %79,9’u en sik ucagi, %14,4’u ozel aracini %2,9’u treni, %2,9’u otobusu kullandigini, %48,0’i daha ekonomik olmasi, %32,2’si daha konforlu olmasi, %28,6’si daha guvenli olmasi, %27,5’i daha hizli olmasini nedeniyle bu araclari kullandigini belirtmistir. Katilimcilarin %37,7’si ucagi, %26,3’u ozel araci, %23,0’i treni, %9,1’i otobusu, %3,3’u hizli treni ve %0,6’si deniz aracini ulasimda daha guvenli buldugunu belirtmistir. Katilimcilarin %56,0’i havayoluyla seyahat etmedigini, bunlarin %11,3’u guvenli bulmadigi, %67,3’u pahali buldugu, %19,3’u hava alanlarina ulasiminin guc oldugunu dusundugu, %7,9’u ise ucak/yukseklik fobisi oldugu icin etmedigini belirtmistir. Katilimcilarin %44,0’i havayoluyla seyahat ettigini, bunlarin %8,5’i ucakla seyahat ederken kabin memurunun guvenlik uyarilarini dikkate almadigini, dikkate almayanlarin %37,0’i uyarilari gereksiz buldugu, %63,0’i ise uyarilari guvenlik kartindan okumayi tercih ettigi icin kabin memurunun uyarilarini dikkate almadigini belirtmistir. Havayoluyla seyahat eden %27,0’i ucakla seyahat ederken guvenlik kartini okumadigini, bunlarin %48,8’i sikici buldugu, %30,2’si gerekliligine inanmadigi, %4,7’si guvenlik onlemlerinin ise yaramayacagini dusundugu, %16,3’u ise unuttugu icin okumadigini belirtmistir. Havayoluyla seyahat eden tamami ucakla seyahat ederken emniyet kemerini taktigini, bunlarin %53,8’i sadece inis ve kalkislarda, %43,2’si ise ucus boyunca taktigini belirtmistir. Havayoluyla seyahat edenlerin %39,6’si ucakla seyahat ederken cep telefonunu kapali konuma aldigini, %10,1’i ise almadigini, bunlarin %12,5’i gerekliligini bilmedigi, %84,4’u ucaga herhangi bir olumsuz etkisi oldugunu dusunmedigi icin almadiklarini belirtmistir. Hava yoluyla seyahat edenlerin %76,7’si ucakta oksijen maskesinin, %71,7’si can yeleginin yerini bildigini belirtirken, %67,6’si oksijen maskesinin, %35,5’i ise can yeleginin nasil kullanilacagini bilmedigini belirtmistir. Hava yoluyla seyahat edenlerin %49,7’si ucakta tahliye karari alindiginda nasil davranacagini bildigini belirtmistir. Havayoluyla seyahat edenlerden 25 yas ve altinda olanlarin %84,6’si, 26-35 yas arasinda olanlarin %87,6’si, 36-45 yas arasinda olanlarin %95,4’u, 46 yas ve uzerindekilerin %97,0’i ucakla seyahat ederken guvenlik uyarilarini dikkate aldigini belirtmistir. Yasla birlikte ucakla seyahat ederken guvenlik uyarilarini dikkate alma durumu artmaktadir ve bu istatistiksel olarak anlamlidir. Katilimcilardan 1500tl ve daha az aylik toplam hane gelirine sahip olanlarin %29,0’i, 15001-2000tl olanlarin %31,6’si, 2001-3000tl olanlarin %45,6’si ve 3001tl ve daha fazla olanlarin %69,0’i, en fazla ortaokul mezunu olanlarin %24,2’si, lise mezunu olanlarin %43,8’i, yuksekokul/universite mezunu olanlarin %67,0’i havayoluyla seyahat ettigini belirtmistir. Gelir duzeyi ve ogrenim seviyesi arttikca havayoluyla seyahat etme durumu artmaktadir ve bu istatistiksel olarak anlamlidir. SONUC ve ONERILER: Gelir duzeyi ve ogrenim seviyesi arttikca ulasimda hava yolunu kullanma sikligi artmaktadir. Katilimcilarin buyuk cogunlugunun kabin memurlarinin uyarilarini dikkate aldigi gozlenmistir ve bu durum yasla birlikte artmaktadir. Buna ragmen gencler basta olmak uzere havayolunu kullananlarin onemli bir kisminin ucus guvenligi konusunda yanlis bilgi ve tutum icerisinde olduklari saptanmistir. Bu yuzden bekleme salonlarinda, ucak icinde buyuk ekranlarda ve ucakta her yolcunun onundeki kucuk ekranlarda guvenlikle ilgili uyarilarin ve bilgilendirici gorsellerin standart hale getirilmesi hem uyarilari dinlemeyen yolcular icin hem de eksik bilgiye sahip olan yolcular icin yararli olacaktir. ANAHTAR KELIMELER: Havayolu, Yolcu Ulasim Guvenligi, Bilgi, Tutum