عوامل موثر در پیدایش تافونی در ماسهسنگهای نئوژن منطقه اشتهارد و مردآباد (استان البرز)

اشکال تافونی در ماسه­سنگ­های نئوژن اشتهارد (جنوب باختری کرج)، واقع در بخش شمال باختری پهنه ساختاری ایران مرکزی، منظره قابل توجهی را در این گروه از سنگ­ها به وجود آورده­اند. مطالعه این اشکال فرسایشی در دو برش شمال اشتهارد و مردآباد به ترتیب با ضخامت تقریبی 820 تا 1080 متر بر روی نهشته­های ماسه­سنگی صورت گرفت. طی بررسی­های میدانی مشخص شد که در برش شمال اشتهارد ضخامت لایه­های ماسه­سنگی، ابعاد و گستردگی تافونی­ها (به ویژه در دامنه جنوب­خاوری لایه­های ماسه­سنگی) و درزه­های پرشده با ژیپس، بیشتر می­باشد. بررسی­های سنگ­نگاری نشان داد که ماسه­سنگ­های برش شمال اشتهارد از نوع فلدسپاتیک ولکارنایت (Q11 F35 RF54) و برش مردآباد از نوع ولکارنایت (Q5 F12 RF83) می­باشند. در ماسه­سنگ­های برش اشتهارد مقادیر فلدسپات و میزان دگرسانی بیشتر و مقادیر سیمان کلسیتی و دولومیتی کمتر از برش مردآباد است که می­تواند ناشی از انحلال سیمان کربناتی باشد. آنالیز XRD بر روی مواد هوازده در داخل تافونی­ها، حضور کانی­های رسی ایلیت و کائولینیت را برای نمونه برش اشتهارد و کانی رسی ایلیت را برای نمونه برش مردآباد نشان می­دهد. همچنین داده­های بادسنجی، جهت باد غالب در منطقه مورد مطالعه را باختری و شمال­ باختری نشان می­دهد. در مجموع ضخامت زیاد لایه­های ماسه­سنگی، وجود درزه­های پرشده با ژیپس، فراوانی کانی­های نامقاوم از قبیل فلدسپات­های (ارتوز و پلاژیوکلاز) دگرسان شده، انحلال سیمان کربناته طی هوازدگی، تخلخل بین دانه­ای بالا و نیز وزش بادهای غالب (به­ویژه در جهت باختر)، باعث گسترش و پراکندگی بیشتر تافونی­ها در برش شمال اشتهارد نسبت به برش شمال مردآباد گردیده است.