Handhaving in de sociale zekerheid

Het handhavingsbeleid in de sociale zekerheid richt zich op de naleving van de verplichtingen van de socialezekerheidswetgeving. Bij het handhavingsbeleid gaat het voor een belangrijk deel om het voorkomen en bestrijden van fraude en misbruik van de sociale verzekeringen en voorzieningen. Van fraude is sprake wanneer de uitkeringsgerechtigde onjuiste of onvolledige informatie verstrekt of relevante gegevens verzwijgt. Als iemand als gevolg daarvan ten onrechte een uitkering ontvangt, wordt gesproken van uitkeringsfraude. Daarbinnen kunnen nog worden onderscheiden: inkomstenfraude, vermogensfraude, identiteitsfraude en leefvormfraude. Er is sprake van werkgeversfraude als door frauduleus gedrag onvoldoende premie wordt afgedragen. In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw is de aandacht voor misbruik en fraude in de sociale zekerheid en voor de schadelijke maatschappelijke en economische gevolgen daarvan toegenomen. Als gevolg daarvan werd het handhavingsbeleid in de sociale zekerheid aangescherpt en het bestuursrechtelijk sanctiesysteem herzien. Omdat strafrechtelijk ingrijpen een te bot middel is in de vele kleinere zaken in het socialezekerheidsrecht met zijn grote aantallen beslissingen over uitkeringen, was er behoefte aan een minder zware sanctie, ook in het geval van strafwaardig gedrag. In dat kader is in 1996 de Wet boeten, maatregelen en terugen invordering sociale zekerheid in werking getreden (hierna: de Wet boeten). In de memorie van toelichting van de Wet boeten wordt gesteld dat het uiteindelijke doel van het handhavingsbeleid is misbruik te voorkomen en, als het zich toch voordoet, dat dit niet mag lonen. Een passend sanctiebeleid moet daaraan een bijdrage leveren. Deze wet introduceerde een handhavingsplicht voor de betrokken uitvoeringsorganen: al naar gelang de aard van de overtreding moet er een boete of een maatregel worden opgelegd en eventueel te veel betaalde uitkering moet worden teruggevorderd. Het risico dat er bij overtreden van een verplichting een sanctie wordt opgelegd, is dus groter geworden na de invoering van de Wet boeten. Niettemin wordt de laatste jaren nogal eens geconstateerd dat de fraudebestrijding nog onvoldoende succesvol is. Zo wijst de regering in het Handhavingsprogramma 20112014 op de omvang en hardnekkigheid van de fraudeproblematiek en wordt een strenger sanctiebeleid voorbereid. Dat heeft ertoe geleid dat er inmiddels een nieuwe wet is