تعیین محل مناسب برای دفن پسماندهای شهری با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی و ماتریس لئوپولد (مطالعه موردی: ملکان، ایران)

زمینه و هدف: گسترش بی‌رویه شهرها به ویژه در سالهای اخیر موجب افزایش تولید انواع پسماند در مناطق شهری شده که علیرغم پیشرفت علوم و فناوری، مدیریت آنها به یک چالش مهم تبدیل شده است. از این نظر انتخاب یک محل مناسب برای دفن پسماندها بر اساس یک فرآیند منطقی نیاز مهمی است.روش بررسی: به طور کلی یک دفنگاه پسماند بایستی به گونه‌ای انتخاب شود که از جهات گوناگون اعم از زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی کمترین آسیب را به وجود آورد. در این راستا فرآیند تحلیل سلسه مراتبی (AHP ) جزو روشهای چند معیاری است که به کمک سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS ) برای شناسایی و اولویت‌بندی عناصر تصمیم‌گیری برای انتخاب محلهای مناسب استفاده می-شود. یافته‌ها: در این مطالعه‌ برای مکان‌یابی محل دفن پسماندهای جامد شهرستان ملکان، معیارهای تصمیم‌گیری مورد نیاز شامل سنگ‎شناسی، کاربری اراضی، پوشش گیاهی، مشخصات خاک، توپوگرافی (شیب)، فاصله از مناطق شهری و فاصله از جاده اصلی، آبراهه‌های اصلی و فرعی، مناطق مسکونی، چاه و قنات، گسل‌ها شناسایی و جمع‌آوری شده‌اند. به منظور تشکیل ماتریس مقایسه زوجی و وزن‌دهی لایه های اطلاعاتی از نرم‌افزار Expert Choice 11 و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شده است. سپس در محیط GIS، با روی هم قرار دادن لایه‌های اطلاعاتی مختلف، نقشه‌ی مکان‌های بهینه دفن مواد زائد شهری در منطقه مدلسازی شده است. نتایج: بر اساس نتایج این تحقیق 8 پهنه مناسب انتخاب شد که براساس بازدیدهای میدانی 4 مورد از آنها حذف گردید. برای برقراری یک سیستم مدیریتی امن برای ساماندهی پسماندهای تولیدی منطقه، چهار پهنه‌ انتخاب شده با استفاده از روش ماتریس لئوپولد مورد ارزیابی زیست محیطی قرار گرفت و پهنه‌ها به ترتیب با کمترین اثرات زیست محیطی اولویت بندی شدند. پهنه شماره 4 واقع در شرق روستای قلعه‌جوق به عنوان گزینه برتر معرفی شد.