ECZANELERDE ÇALIŞAN PERSONELİN AKILCI İLAÇ UYGULAMALARINDAKİ ROLÜ: KESİTSEL ÇALIŞMA

Giris ve Amac: Akilci ilac kullanimi (AIK); hastanin klinik gereksinimlerine uygun tedaviyi; yeterli sure ve dozda, en dusuk maliyet ile almasidir. Eczacilar tedavi baslangicinda saglik calisanlari ile iletisimin son basamagini olusturduklari icin AIK’nin saglanmasinda onemli bir role sahiptirler. Eczacinin hastaya yeterli bilgi vermesi tedavinin basarisini dogrudan etkiler. Bu calisma ile eczanelerde calisan personelin akilci ilac uygulamalarindaki rolunun belirlenmesi ve calisanlarin AIK farkindaliginin artirilmasi amaclanmistir. Gerec ve Yontem: Calisma kesitsel tipte olup Aydin ili Efeler merkez ilcesinde Aydin Eczaci Odasi’na kayitli toplam 102 eczanede calisanlarin tumune ulasilmasi planlanmis ve orneklem yapilmamistir. 1-30 Eylul 2016 tarihleri arasinda eczane calisanlarina yuz yuze gorusme yoluyla anket uygulanmistir. Veriler literatur taramasiyla ve Turkiye Ilac ve Tibbi Cihaz Kurumu Akilci Ilac Kullanimi Dairesinin ‘Hastane Eczaci Anketi’ndeki sorulardan olusturulan anket formu ile toplanmistir. Verilerin sunumunda, ortalama, standart sapma, yuzde dagilimlari ile analitik degerlendirmede Ki-kare analizi kullanilmistir. Calisma icin Adnan Menderes Universitesi Etik Kurulu onayi ve Aydin Eczaci Odasi’ndan izin alinmistir. Bulgular: Arastirmaya katilan 182 katilimcinin %60.4'nu kalfalar, %22.5'ini eczacilar ve %17.1’ini teknik elemanlar olusturmaktadir. Katilimcilarin %52.7’si kadin, %47.3’u erkektir. Eczacilarin yasi ortalama 48.8±11.6, kalfalarin 32.4±8.3’tur. Eczacilarin %31.7’si lise, %26.8’i lisans, %41.5’i yuksek lisans mezunu; kalfalarin %4.5’i ilkokul, %10’u ortaokul, %42.7’si lise,%40.0’i lisans, %2.7’si yuksek lisans mezunudur. Eczaneye gunluk basvurularin %66.0’si receteli, %34.0’u recetesiz basvurulardir. Katilimcilarin %61.5i meslek ici egitimlere katiliyorken, katilmayanlarin %60.0’i vakit bulamadigi icin egitimlere katilamadigini belirtmistir. Grubun toplamda %45.8’i, eczacilarin %65.0’i, kalfalarin %40.7’si, diger calisanlarin %38.7’si AIK egitimine katilmistir. AIK egitimi alanlarin %59.5’i bu egitimi meslek ici egitimlerden, %20.3’u lisans egitiminden, %10.1’i bu konuda ozel kurstan, %6.3’u Eczaci Odasi ve Turk Eczacilari Birligi’nin egitimlerinden, %3.8’i kongrelerdeki kurslardan aldigini ifade etmistir. Eczaneye herhangi bir saglik sorunuyla gelen kisilere calisanlarin %71.3’u ilac onerdigini belirtmistir. En cok onerilen ilaclar agri kesiciler (%63.9), vitaminler (%59.9), soguk alginligi ilaclari (%48.4) ve merhemlerden (%43.4) olusmaktadir. Eczaneye basvuranlara calisanlarca recete bilgisi verme durumlari sirasiyla; kullanim sekli %99.5; dozu %97.8; yan etkileri %88.3; esdeger ilac hakkinda %87.6; ilacin adi %87.2; gida etkilesimleri %86.5; kullanim nedeni %85.5; ilac etkilesimleri %83.2; tedavi suresi %79.8; ilaca uyumun onemi %78.7; kontrendikasyonlari % 72.3’ dir. AIK egitimlerine katilanlarda hastalara tedavinin suresi, ilac ve gida etkilesimleri, ilacin yan etkileri ve kontrendikasyonlari hakkinda bilgi vermenin daha yuksek oldugu istatistiksel olarak anlamli bulunmustur (p 0,05). Calisanlarin %59.7’si hic yan etki bildirimi yapmamistir. Bildirim yapanlarsa kisi basi ortalama 2.6 kez yan etki bildirimi yapmis ve bu bildirimin %45.3u eczacilar odasina yapilmistir. Bildirim yapma durumu meslek ve cinsiyetten etkilenmezken (p>0.05); mesleki tecrube yili ve AIK egitimi alma durumundan etkilenmektedir (p<0.05). Tecrubeli ve egitim alanlarin daha cok bildirim yaptiklari gorulmustur. Eczane calisanlarinin %79.3’u hatali receteler icin hekimle iletisime gecmektedir. Iletisime gecmeyenlerin %64.0’u boyle bir yetkilerinin olmadigini dusunmektedir. Calismanin kisitliliklari; Bu calismadaki bulgular beyana dayalidir. Eczane calisanlarinin uygulamadaki  yaklasimlarini belirlemek adina simule hasta senaryolari uzerinden planlanabilecek calismalarla, uygun bilgilendirme yapip yapmadiklari degerlendirilebilir. Sonuc ve Oneriler: Bu calismada her iki eczane calisanindan birinin AIK egitimi aldigi; egitim alanlarda ilaclarin kullanim suresi, ilac/gida etkilesimleri, yan etki ve kontrendikasyonlari konusunda hasta bilgilendirmelerinin daha iyi oldugu gorulmustur. Eczane calisanlari halkin kolaylikla ulasabilecegi saglik uzmanlari oldugundan, toplumun bilgi duzeyinin artirilmasinda onemli role sahiptir. Eczaneye herhangi bir saglik sorunu ile gelen kisilere calisanlarin %71.3’unun ilac onerdigi goz onune alinirsa, eczane calisanlarina verilecek AIK egitiminin ne denli onemli oldugu gorulmektedir. Bu kisilere mezuniyet oncesi ve sonrasinda konu ile ilgili egitimler verilerek, yeterli ve dogru bilgilerle donanimlari saglanmali, farkindaliklari artirilmalidir. Anahtar Kelimeler: Akilci ilac kullanimi, eczaci, ilac tuketimi