BAZI AİLE SAĞLIĞI MERKEZLERİNE BAŞVURAN 18 YAŞ ÜSTÜ KİŞİLERİN KETEM HAKKINDA BİLGİ VE TUTUMLARI

Giris-Amac: Kanser Erken Teshis, Tarama ve Egitim Merkezleri (KETEM) toplumun kanser ve kanserde erken teshis ile taramanin onemi hakkindaki farkindaligini egitim yoluyla artirmak, erken yakalanabilir kanserlerde erken teshis ve toplum tabanli tarama faaliyetlerini yurutmek, bulundugu ilde kanser kontrolunde etkin rol almak, tum bu faaliyetler sonucunda da onlenebilir ve erken yakalanabilir kanserlerin morbidite ve mortalitesini azaltmak amaci ile kurulmustur. Verilen hizmetin degerlendirilmesi ve ulkemizde yapilan kanser taramalarinda KETEM’in etkinliginin anlasilabilmesi icin kisilerin bilgi ve tutumlarini gosterir nitelikte bir saha arastirmasi yapilmasi gerekmektedir. Bu calismada Ankara il merkezinde bazi aile sagligi merkezlerine basvuran 18 yas ustu kisilerin KETEM konusunda bilgi ve tutumlarinin saptanmasi amaclanmistir. Gerec Yontem: Tanimlayici tipteki bu arastirma, Ankara’da GUTF egitim arastirma bolgesindeki 6 Aile Sagligi Merkezine 28 Nisan–2 Mayis 2014 tarihlerinde herhangi bir nedenle basvuran 18 yas ustu kisilerle yurutulmustur. Ortalama haftalik basvuru sayisi 4027 olan evrenden %50 bilinmeyen siklik alinarak, %2,5 sapma, %95 guven araliginda 1112 kisiye ulasilmasi hedeflenmistir. Arastirma kapsaminda toplam 1019 kisiye ulasilmistir (%91,6). Kisilere 28 sorudan olusan anket formu yuzyuze gorusme teknigiyle uygulanmistir. Ankette ilk 11 soruda kisilerin tanimlayici ozellikleri, sonraki 7 soruda kanser konusunda genel bilgiler, sonraki 10 soruda ise KETEM konusunda bilgi ve tutumlari sorulmustur.  Veri analizi SPSS 15.0 istatistik paket programi ile yapilmistir. Tanimlayici istatistikler ortalama(±)standart sapma, frekans dagilimi ve yuzde olarak sunulmustur. Tanimlayici istatistiklerin yanisira Ki-kare, Yates duzeltmeli ki-kare testi ve Fisher’in kesin testi uygulanmistir. Istatistiksel anlamlilik degeri p<0.05 olarak kabul edilmistir. Bulgular: Katilimcilarin yas ortalamasi 41.4±14.6 olup, %52.8’i erkek, %79.3’u evli, %34.5’i lise mezunu, %54.4’u gelir getiren bir iste calismakta, %25.9’u memur, %35.9’u 1001-2000 tl aylik gelire sahip oldugunu, %4.7’si daha once kendisinin, %54.4’u ise herhangi bir tanidiginin daha once kanser tanisi aldigini, bunlarin %0.7’si bu taniyi KETEM’de aldigini ifade etmistir. Arastirmaya katilanlarin %58.1’i ulkemizde kanser konusunda tarama yapildigini, %38.9’u sadece kanser taramasi yapan ve egitimi veren bir kurumun oldugunu dusundugunu, bunlarin %22.5’i de bu kurumun KETEM oldugunu ifade etmistir. Katilimcilarin %30.8’i KETEM’i daha once duydugunu, %7.9’u ise KETEM’e daha once basvurdugunu, basvuranlarin %96.3’u KETEM’in hizmetlerinden memnun kaldigini belirtmistir. Arastirmaya katilanlardan KETEM’e basvurmayanlarin; %61.1’i KETEM’i daha once duymadigi icin, %24.6’si gorevlerini bilmedigi icin, %7.3’u zamani olmadigi icin, %4.9’u kanser tanisi almaktan korktugu icin KETEM’e basvurmadigini ifade etmistir.  Katilimcilardan kadinlarin %34.1’i, universite veya yuksekokul mezunlarinin %45.3’u, en fazla okuryazar olanlarin %18.3’u, memurlarin %33.9’u, iscilerin %20.3’u, 3001 tl ve daha fazla geliri olanlarin %41.1’i, 1001-2000 tl olanlarin %22.1’i, tanidiklari daha once kanser tanisi alanlarin %34.3’u, kanser konusunda yeterli bilgiye sahip olanlarin %48.6’si KETEM’i daha once duydugunu belirtmistir. Cinsiyete, ogrenim durumuna, meslek gruplarina, aylik hane halki geliri gruplarina, sigara kullanma durumuna, tanidiklari daha once kanser tanisi alma durumuna,  kanser konusunda yeterli bilgiye sahip olma durumuna gore KETEM’i daha once duyma durumu arasinda istatistiksel olarak anlamli bir fark saptanmistir ( p<0.05 ). Katilimcilarin ogrenim durumuna, kronik hastaliga sahip olma durumuna,  daha once kanser tanisi alma durumuna, meme kanseri yonunden duzenli olarak doktora muayene olma durumuna, duzenli olarak rahim agzi suruntu testi ve diskida gizli kan testi yaptirma durumuna gore KETEM’e daha once basvurma durumu arasinda istatistiksel olarak anlamli bir fark saptanmistir ( p<0.05 ). Sonuc ve Oneriler: Bu arastirmada KETEM’lerin toplum tarafindan cok az bilindigi ve basvurularin cok az oldugu gorulmektedir. Bu konuda daha fazla calismalar yapilmasi gerektigi dusunulmektedir. KETEM’in duyurulmasi icin gorsel/yazili medyada, internet ortaminda bilgilendirmelerin yapilmasi, saglik kuruluslarinda afis ve brosur gibi materyallerle halkin farkindaligin artirilmasi yarar saglayabilir. Halkin saglik egitiminde en onemli gorevi ustlenen birinci basamak saglik kuruluslari da bu konuda daha fazla rol ustlenmelidir. Not: Yazarlarin herhangi bir kurumla cikar iliskisi yoktur. Anahtar Sozcukler: KETEM, tarama, birinci basamak, ASM