DİYARBAKIR İL MERKEZİNDE 25 YAŞ ÜZERİ KADINLARDA ON YIL İÇİNDE DİYABET GELİŞME RİSKİ

Giris ve Amsc: Diyabet gunumuzun en onemli saglik sorunlarindan biridir. 2015 verilerine gore 7,3 milyar olan Dunya nufusunun % 8,8 i olan 415 milyonu diyabetli oldugu tahmin edilmekte ve her yil 5 milyon kisi diyabet ve diyabete bagli hastaliklardan olmektedir. Tum dunyada diyabete bagli hastaliklardan dolayi olusan saglik harcamalari 673 milyar dolar civarindadir. Dunyadaki canli dogumlarda hiperglisemiden etkilenen canli dogum orani % 16  civarinda olup bozulmus glikoz toleransi % 6,7 dir. Turkiye de ki diyabetlilerin yaklasik 3 te 1 i nin diyabetli oldugunu bilmedigi tahmin edilmektedir. Toplumda hastaligin tanisi konmadan once risk altindaki bireyler tespit edilip onlem alinirsa klinik olarak hastaligin gelismesi onlenebilir ya da daha ileri yaslara ertelenebilir. Bu calismada Diyarbakir il merkezinde  yasayan 25 yas uzerindeki kadinlarda diyabet risk oraninin belirlenmesi amaclanmistir. Gerec ve Yontem: Tanimlayici tipte olan bu arastirma Dicle Universitesi Halk Sagligi Anabilim dalinda 1-31 Aralik 2016 tarihleri arasinda 4 farkli ASM’de staj yapan intorn doktorlar tarafindan ASM’ye hastalik disi herhangi bir nedenle basvuran 25 yas uzerindeki kadinlar arasindan rastgele secilen ve arastirmaya katilmayi Kabul eden 280 kisi ile yapilmistir. Diyabet hastaligi olanlar arastirma disi birakilmistir. Kadinlarin sozlu onayi alindiktan sonra  yuzyuze gorusme yoluyla 20 sorudan olusan yapilandirilmis bir anket ve  Finlandiya Diyabet Derneginin hazirlamis oldugu 8 degerlendirme kriterinden olusan diyabet risk skoru hesaplama anketi uygulanmistir. Kisinin risk puani hesaplanarak  onumuzdeki 10 yil icinde diyabet hastaligina yakalanma ihtimali degerlendirilmistir. On yil icinde diyabet gelisme riski ; 0-6 puan arasi 1/100, 7-11 puan arasi 1/25, 12-14 puan arasi 1/6, 15-20 puan arasi 1/3 ve 20 puan uzeri ½ olarak hesaplanmistir. Verilerin degerlendirilmesinde surekli degiskenlerin ortalamalari, kesikli degiskenlerin yuzdeleri hesaplanmis, diyabet gelisme riskine etki eden faktorlerin hesaplanmasinda kikare analizi yapilmistir. P<0,05 degerler anlamli olarak kabul edilmistir. Anket sonucunda kisilere hangi risk grubunda oldugu ve diyabetten korunmaya yonelik degistirilebilir risk faktorleri ile ilgili bilgilendirme yapilmistir. Bulgular: Arastimamiza katilan kadinlar 25- 83 yas araliginda olup yas ortalamasi 36,83 tur. Ogrenim durumlari; %18,2’si OYD, %10,7’si OY,  %25,7’si ilkokul,11,8’I ortaokul,17,5’I lise ve %16,1’I universite mezunu olarak bulunmustur. Kadinlarin %72,5’i evli, %61,1 ev hanimi, %35,7’si calisandir. Arastirmaya katilanlarin  %27,9’u  sigara icmekteydi. Kadinlarin Beden kitle indeksleri 17 ile 41 arasinda bulunmustur. Her gun en az yarim saat duzenli fiziksel aktivete yapanlar %38,2, her gun duzenli meyve sebze tuketenler %55,4, Duzenli tansiyon ilaci kullananlar % 10,4, Herhangi bir zamanda yapilan kan sekeri olcumunde sekeri yuksek cikanlar %17,9, Ailesinde diyabet hastaligi oykusu olanlar %54,6 olarak bulunmustur. Arastirmamiza katilanlarin % 44,3 unun risk puani 0-6 arasinda olup ileriki on yil icinde diyabet gelisme riski yuzde 1 in altinda bulunmustur. Ayni sekilde %26,1’inin risk puani 7-11 arasinda ve on yil icinde diyabet gelisme riski 1/25, % 14,6 sinin risk puani 12-14 arasinda ve on yil icinde diyabet gelisme riski 1/6, %12,9 unun risk puani 15-20 arasinda ve on yil icinde diyabet gelisme riski 1/3, %2,1 inde ise risk puani 20 den cok olup on yil icinde diyabet gelisme riski ½ olarak bulunmustur. Kadinlarda ogrenim seviyesi dusuklugu, ev hanimi olmak, yaslanma, kilo ve bel cevresinin artmasi,  tansiyon ilaci almak, herhangi bir zamanda olculen kan seker seviyesinin yuksek cikmasi, ve ailesinde seker hastaliginin olmasi, ileri yaslarda diyabet gelisme riskini arttirmakta iken, her gun en az yarim saat egzersiz yapmak ve hergun sebze meyve tuketmek, diyabet gelisme riskini azaltmaktadir(p<0.05). Sonuc ve Oneriler: Arastirmaya katilanlarin %55,7 sinin onumuzdeki 10 yilda degisik oranlarda diyabete yakalanma risklerinin oldugu gorulmustur. Bu kisilerde degistirilebilir risk etkenleri olan beden kitle indeksinin dolayisiyla kilonun dusurulmesi, gunde en az yarim saat egzersiz yapmasi, her gun meyve–sebze yemesinin ogutlenmesi, tansiyon kontrolu ve duzenli tedavisi ile diyabet gelisme riski azaltilabilir yada ertelenebilir.Buda toplumsal bir sorun olan diyabetin ve komplikasyonlarinin azaltilmasini,insan gucunun verimli kullanilmasini ve ekonomik olarak yapilacak harcamalarin onune gecilmesini saglar. Anahtar Kelimeler: Diyabet, diyabet gelisme riski, 25 yas uzeri kadinlar.