ALEVİ/BEKTAŞİ GELENEĞİNDE DEDELİK KURUMU “SİVAS KANGAL TÜRKMEN ALEVİLERİ ÖRNEĞİ”

Dedelik kurumu Alevi-Bektasi geleneginde hayati bir yer isgal etmektedir. Dede, tum sosyal, kulturel ve dini hayatin merkezinde bulunmaktadir. Koylerde yasayan Kizilbas Turkmen Alevilerin zor yasam kosullari ozellikle yerlesik hayata gecmeden onceki gocebe hayattaki karsilasilan tum problemlerin halledildigi ana merci ve makamdir. Geleneksel toplumsal yapida ferdi ve sosyal iliskilerin saglikli bir sekilde yurutulmesini dedeler saglamaktadir. Kucuk koy toplumlarindaki ahlaki, sosyal ve dini problemlerin hepsini dedeler cozmektedir. Geleneksel Alevi toplumlarinda ferde kimligini ve sahsiyetini dedeler kazandirmaktadir. Her alevi belli bir yasa geldikten sonra ancak Dedelerin huzuruna varir, gorgu cemlerine katilir, musahiplik torenlerine katildiktan sonra ancak gercek bir alevi kimligine sahip olur. Hatta geleneksel alevi topluluklarinin standartlarina gore en az 6 ayda bir dedenin huzuruna varmak gerekmektedir. Bu inanca gore alti ay icerisinde dedelere gorulmeyen aleviler duskun kabul edilirler. Buradan da anlasilacagi gibi Alevi bir ferdin cemaatle organik bagini dedeler tesis etmektedirler. Geleneksel Alevi sosyal orgutlenmesinde dedeler en tepe noktada yer alirlar. Dedeler sadece dini rehber olarak degil ayni zamanda dunyevi lider olarak da kabul edilirler. Geleneksel Alevi yasaminda dedeler her yonuyle toplumsal hayatin merkezinde yer alirlar.  Bu calismada, Alevi kulturunun cok zengin dini ve sosyal tezahurlerinin yasandigi Sivas’in Kangal Ilcesinde yasayan Turkmen Alevilerinin kurumsallasmis geleneksel alevi orgutlenmelerine bakisini Din Sosyolojisi acisindan inceleme ve arastirmaya tabi tutuyoruz. Geleneksel Alevi orgutlenmesini bel kemigini olusturan Dedelik kurumunun hiyerarsik yapisi ve fonksiyonlarini degerlendirdik.