GENÇ YAŞLILARDA SOSYO-EKONOMİK DURUM ÖLÜMLERİ BELİRLER Mİ?

Giris ve Amac: Sosyo-ekonomik durum (SED) ve mortalite arasinda ters bir iliski oldugunu gosteren pek cok calisma bulunmaktadir. Ancak yaslilarda SED ve mortalite arasindaki iliski ile ilgili farkli calisma sonuclari bulunmaktadir; kimi calismada yas ilerledikce iliskinin aynen devam ettigi gosterilirken, kimi calismada bu durum gosterilememistir. Bu konuda ulkemiz verilerini yansitan bir calisma yoktur. Ulkemizde yapilan calismalarda yaslilarda dusuk ogrenimin genel olarak saglik esitsizliklerinde onemli bir degisken oldugu gosterilmistir. Ayrica, sik kullanilan bir sosyo-ekonomik durum degiskeni olan dusuk gelir ya da kotu ekonomik durum algisinin da ulkemiz yaslilarinda pek cok saglik sorunu icin bir risk olusturdugu gosterilmistir. Bu calismada genc yaslilarda sosyo-ekonomik duruma gore bes yillik olum insidansini belirlemek amaclanmistir. Gerec ve Yontem: Bu calisma ileriye yonelik bir arastirmadir. Arastirma grubunun baslangic verileri daha once yapilan bir projeden (BAK projesi) elde edilmistir. Bu projeye katilan genc yaslilarin (65-74 yas grubu) tumu (1792 kisi) calismaya katilmistir. Ornek secilmeyerek tum yaslilar calisma kapsamina alinmistir; ancak iki yasli ile ilgili olum/sagkalim bilgisine ulasilamadigi icin 1790 (%99.9) kisinin verisi sunulmustur. Calismanin bagimli degiskeni bes yil icinde olum olup olmamasidir. Projeye katildiklari tarih dikkate alinarak bes yillik donem tamamlanana kadar gecen sure icinde yaslilarin olup olmedigi Nufus Mudurlugu kayitlarindan elde edildi. Kimlik numaralari hatali olan bazi kisilere telefon ile ulasilarak bilgi edinildi.  Arastirma grubu bes yillik donemi farkli tarihlerde tamamladigi icin olum bilgileri Ocak 2013- Mayis 2014 tarihleri arasinda toplandi. Bu sekilde her yaslinin bes yillik izlemi degerlendirilmis oldu. Bagimsiz degisken olan sosyo-ekonomik durum ogrenim duzeyi ve ekonomik durum algisi ile degerlendirildi. Ogrenim durumu okur-yazar/okur-yazar degil, ilkokul mezunu ve ortaokul ve ustu olarak uc grupta sunuldu. Ekonomik durum algisi kisilerin degerlendirmesi uzerinden  cok kotu/kotu, orta ve iyi/cok iyi olarak gruplandi. Yas, cinsiyet, saglik durumu algisi ise kontrol degiskeni olarak incelendi. Bu veriler projenin mevcut veri tabanindan elde edildi. Veri cozumlemede SPSS 15.0 paket programi ile Ki-kare, egimde Ki-kare ve Cox regresyon analizi yapildi. Calisma oncesi kurumun Girisimsel Olmayan Arastirmalar Etik Kurulu ve Nufus Mudurlugu’nden izinler alindi. Bulgular: Arastirma grubunun 726’si (%40.6) erkek, 1064’u (%59.4) kadin; %57.9’u 65-69 yas grubundaydi. Yaslilarin %67.7’si evli, yaklasik yarisi (%52.1) ilkokul mezunu, beste bir (%21.7) okur-yazar ya da okur-yazar degildi. Arastirma grubunun %80.6’sinin ekonomik durum algisi ortaydi. Saglik durumunu cok iyi/iyi olarak belirten yasli orani %37.5, orta olarak belirten %44.4 idi. Bes yillik izlem suresi icinde olen yasli sayisi 137 olarak bulundu. Bes yillik olum insidansi %7.7, erkeklerde %10.3, kadinlarda %5.8 idi; cinsler arasi fark anlamli bulundu (p=0.001). Ogrenim duzeyi arttikca olum insidansi azalmaktaydi, ancak anlamli fark belirlenemedi (p=0.637). Ekonomik durum algisina gore degerlendirildiginde ise anlamli fark bulundu; ekonomik durumlarini cok kotu/kotu, orta ve iyi/cok iyi olarak belirten yaslilarda bes yillik olum insidansi sirasiyla %14.0, %7.2, %4.5 idi (p=0.001). Yas, cinsiyet, saglik durumuna gore duzeltildikten sonra yapilan Cox regresyon analizi sonucunda, ekonomik durumu cok kotu/kotu olanlarda olum insidansi 3.18 kat yuksek saptandi (p=0.008). Erkek ve kadin yaslilar ayri ayri degerlendirildiginde de, grubun geneline benzer sonuc elde edildi. Ancak sadece erkeklerde ekonomik durum kotulestikce olum insidansinin anlamli duzeyde arttigi belirlendi (sirasiyla %5.6, %9.6,%21.4; p=0.005); Cox regresyon analizi sonucunda da RR 4.14 (p=0.014) bulundu. Kadin yaslilarda ise RR 2.75 idi (p=0.125). Sonuc ve Oneriler: Toplumda yasayan genc yaslilarda kotu ekonomik durum bes yillik olum insidansinin onemli bir belirleyicisidir; erkeklerde bu iliski daha belirgindir. Sosyo-ekonomik acidan dezavantajli yaslilar oncelikli bir risk grubu olarak ele alinarak izlenmelidir. Anahtar kelimeler: yasli, sosyo-ekonomik durum, olum insidansi