تحول سازوکار آتشفشانی در بخش میانی کمان ماگمایی ارومیه-دختر

در این پژوهش پایگاه ژئوشیمی زمین‌مرجع متشکل از 99 آنالیز شیمیایی در طول حدود 200 کیلومتر از بخش میانی کمان ماگمایی ارومیه-‌دختر (از شمال تا شرق اصفهان) مورد کنکاش قرار‌گرفت. این محدوده بین طول­ های جغرافیایی ´15°51 و ´57°52 شرقی و عرض­ های جغرافیایی ´35°32 و ´47°33 شمالی واقع‌شده ­است. این پایگاه داده از بین داده‌های ژئوشیمیایی سنگ کل منتشر‌شده در پهنه مورد بررسی که دو شرط مهم را داشته­ اند، انتخاب شدند. اول اینکه داده ­ها دارای مختصات جغرافیایی صحیح و یا نقشه مختصات­ دار باشند، دوم اینکه آنالیزها توانایی تفکیک سری­ های ماگمایی و تشخیص آداکیت ­ها را داشته­ باشند (عناصر کمیاب Y، Yb، Lu، Sr با دقت مناسب گزارش شده­ اند). این آنالیزها در سه دسته سنی ائوسن، الیگوسن- پلیوسن و پلیو-کواترنر قرار می­ گیرند. یک نمودار جریانی برای شناسایی سری ماگمایی نمونه ­ها طراحی‌شد و کلیه داده­ ها به‌صورت نظام­ مند بر مبنای آن مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان می­ دهد که ماهیت ماگماتیسم فاز اول اغلب کالک‌آلکالن، فاز دوم معمولا شوشونیتی و فاز سوم اغلب آداکیتی بوده­ است. با استفاده از نمودارهای تعیین درصد ذوب‌بخشی سنگ­های ماگمایی مشخص­شد که نمونه ­های کالک‌آلکالن از ذوب‌بخشی حدود 15 درصد گوه گوشته­ ای اسپینل-گارنت لرزولیت به‌دست آمده‌اند. برآورد می ­شود که نمونه­ های شوشونیتی از ذوب‌بخشی حدود 3 درصد گوه گوشته ­ای با ترکیب اسپینل-‌گارنت لرزولیت حاصل شده­ اند. آداکیت­ ها حاصل ذوب پوسته اقیانوسی فرورانده‌شده هستند و بر اساس درصد ذوب‌بخشی منشأ به دو دسته قابل تفکیک ­اند. دسته اول، نمونه ­های منطقه کجان و کهنگ که از ذوب‌بخشی حدود 10 درصد گارنت آمفیبولیت حاصل شده ­اند و دسته دوم، نمونه­ های منطقه جوشقان- قهرود که نزدیکی بیشتری با سنگ منشأ هورنبلند اکلوژیت دارند، ذوب‌بخشی حدود 6 درصد نشان می ­دهند. البته باید توجه داشت این تفاسیر برمبنای داده‌های موجود است و در آینده با در دست‌ داشتن داده‌های صحیح مختصات‌دار بیشتر، این پایگاه داده می‌تواند کامل ­تر شده و ارزیابی دقیق­ تری از تحولات ژئوشیمی سنگ ­های آتشفشانی منطقه ارائه نماید.