SAMSUN HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ DUMANSIZ HAVA SAHASI DENETİM SİSTEMİ VERİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Giris ve Amac: Dumansiz Hava Sahasi Denetim Sistemi (DHSDS) Saglik Bakanligi tarafindan, 4207 sayili “Tutun Urunlerinin Zararlarinin Onlenmesi ve Kontrolu Hakkinda Kanun” ile belirlenen duzenlemelerin takibine iliskin denetimlerin izlenmesi amaciyla gelistirilmis ve 2012 yilinda ulke genelinde kullanilmaya baslanmistir. DHSDS, GPS ve GSM/GPRS teknolojileri kullanilarak tutun ve tutun urunleri kullaniminin yasak oldugu alanlarda gerekli denetimleri yapmak uzere olusturulmus denetim ekiplerinin, SABIM (184) yazilimi ile entegrasyonunun da saglanarak, sayisal haritalar uzerinde izlenmesi, ihbar kayitlarinin iletilmesi, raporlanmasi ve benzeri isleri gerceklestiren donanim ve yazilimlardan olusmaktadir. Bu calismada Samsun ili DHSDS verilerinin degerlendirilmesi amaclanmistir. Gerec ve Yontem: Tanimlayici tipteki calismada, Samsun iline ait DHSDS verileri degerlendirilmistir. Dumansiz Hava Sahasi Denetim Sistemi; “Merkezi Yonetim Modulu” ve “Mobil El Terminali” yazilimindan olusmaktadir.  Merkezi Yonetim Modulunde; Tanimlar, Surec Takibi Ekrani, Harita Ekrani, Raporlama Ekrani, Yetkili Kurum Ekrani bolumleri bulunmaktadir. Haziran ayi itibariyle ilimizde bulunan mobil el terminali sayisi ise 23’dur. Calisma, DHSDS’nin hayata gecirildigi 2012 Eylul ayindan itibaren 2015 yili alti aylik donem verileri dahil edilerek yapilmistir. Istatistiksel degerlendirmede SPSS 15.0 programi kullanilmis olup, veriler sayi ve yuzde olarak ifade edilmis, istatistiksel degerlendirmede Ki-kare testi kullanilmistir. Anlamlilik degeri p 0.05). Veriler denetim sebebi acisindan incelendiginde ise, 695’inin (%1.1) ihbar, 66.568’inin (%98.9) rutin denetimlere ait oldugu gorulmustur. Sisteme SABIM (184) uzerinden 2012 yilinda 26, 2013 yilinda 184, 2014 yilinda 286, 2015 yili ilk 6 ayinda 199 ihbar yapilmistir. Ihbar denetimlerinde 2012 yilinda 4 (%15.4), 2013 yilinda 26 (%14.1), 2014 yilinda 104 (%36.4), 2015 yili ilk 6 ayinda ise 44 (%22.1) ihlal tespit edilmistir. Rutin denetimlerdeki ihlal tespit sayilari ise 2012 yilinda 53 (%1.5), 2013 yilinda 228 (%0.9), 2014 yilinda 997 (%4.1), 2015 yili ilk 6 ayinda 125 (%1.0) dir. Toplam denetimlere bakildiginda; ihbar denetimlerinde 178 (%25.6), rutin denetimlerde ise 1403 (%2.1) ihlal tespit edilmis olup, ihbar denetimlerindeki ihlal tespit etme oranlarinin yuksek oldugu gorulmektedir (p<0.05). Sonuc: Tutunle mucadelede ozellikle pasif etkilenimi onlemek amaciyla yapilan kapali alan denetimleri dumansiz hava sahasi calismalarina oldukca onemli katki saglamaktadir. Bu calismaya gore, DHSDS verilerinde ihbar denetimlerindeki ihlal tespit oranlarinin yuksek olmasi, ihbar mekanizmasi yoluyla yapilan denetimlerin daha etkin oldugunu gostermektedir. Sisteme yonlendirilen ihbar sayilarinin yillara gore artmasi da SABIM (184) uzerinden yapilan ihbar sisteminin bilinilirliginin artmasi acisindan olumlu bir gelismedir. Ancak tutunle mucadelede yapilan farkindalik calismalarinda ozellikle denetim sisteminin ve ihbar mekanizmasinin vurgulanmasi gerekmektedir. ANAHTAR KELIMELER: DHSDS, SABIM (184), Tutun, Pasif Etkilenim