مطالعه اثر برخی محرک های غیرزیستی بر خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی کارلا

سابقه و هدف: گیاه دارویی کارلا (Momordica Charantia L.) یک سبزی گرمسیری با ارزش غذایی و دارویی بالاست. این گیاه متعلق به خانواده کدوئیان و دارای خاصیت ضددیابتی ارزشمند است. کاربرد محرک‌ها در راستای تولید فرآورده‌های بیولوژیکی سازگار با محیط زیست و در پیوند با کشاورزی نوین می‌تواند سبب افزایش رشد کیفی و کمی گیاهان و کاهش اثرات تنش‌های محیطی بر آن‌ها شود. این تحقیق با هدف بررسی اثرات تهییج با محرک‌های غیر‌زیستی بر خصوصیات کارلا واریته Hybrid Baby Doll صورت گرفت. مواد و روش‌ها: تحقیق حاضر به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش اثر ساده محرک‌های غیرزیستی براسینواستروئید (1/0، 5/0 و 1 میلی‌مولار)، کاراگینان (200، 400 و 600 میلی‌گرم بر لیتر)، اترل (100، 300 و 600 میکرومولار) و شاهد (عدم تهییج با محرک) بر کارلایHybrid Baby Doll به تعداد 30 واحد آزمایشی در محیط کشت MS جامد محتوی 3 درصد ساکارز مورد بررسی قرار گرفت. گیاهچه‌ها پس از طی دوره رشدی یک ماهه در مرحله 4 تا 6 برگی به گلخانه اتوماتیک دانشگاه زنجان انتقال یافت. تأثیر این ترکیبات بر خصوصیات مورفولوژیکی (طول برگ، عرض برگ، سطح برگ، طول و قطر میوه، وزن تر و خشک میوه و عملکرد بوته) و فیتوشیمیایی (محتوای فنل کل، فلاونوئید کل، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، رنگیزه‌های فتوسنتزی و متابولیت‌های ضددیابت موموردیسین و کارانتین) کارلا ارزیابی شد. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس داده‌ها حاکی از وجود اختلاف آماری معنی‌دار (p˂0.05) بین تیمارهای آزمایش بر صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی کارلا بود. در این مطالعه بیشترین سطح برگ (52/72 سانتی‌متر)، کلروفیل کل (9/28 میلی‌گرم/ گرم بافت تازه) و فلاونوئید کل (99/4 میلی‌گرم کوئرستین/ گرم وزن خشک) از گیاهان تهییج‌شده با اترل سنجش شد. بیشترین طول میوه (4/35 میلی‌متر)، کارتنوئید (8/1 میلی‌گرم/ گرم بافت تازه)، فنل کل (17/35 میلی‌گرم گالیک اسید/ گرم ماده خشک)، فعالیت آنتی‌اکسیدانی (31/79 درصد) و موموردیسین (64/22 میکروگرم/ گرم ماده خشک) از گیاهان تهییج ‌شده با کاراگینان حاصل شد. بیشترین وزن تر میوه (95/23 گرم)، عملکرد میوه (1305 گرم) و کارانتین (38/58 میکروگرم/ گرم ماده خشک) از گیاهان تهییج‌شده با براسینواستروئید حاصل شد. نتیجه‌گیری: نتایج آزمایش ما حاکی از آن بود که تهییج با اترل منجر به افزایش پارامترهای مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی نظیر سطح برگ، طول میوه، کلروفیل b، کلروفیل کل و فلاونوئید گردید. در‌حالی‌که که بیشترین میزان عملکرد و تجمع متابولیت کارانتین از تیمار تهییج با براسینواستروئید حاصل شد. محرک کاراگینان نیز بر میزان فنل کل، فعالیت آنتی‌اکسیدانی و متابولیت ثانویه موموردیسین بیش از سایر تیمارها موثر بود. تیمار تهییج با کاراگینان میزان متابولیت ثانویه موموردیسین را 182 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش داد و تیمار تهییج با براسینواستروئید میزان متابولیت ثانویه کارانتین را 60 درصد نسبت به شاهد افزایش داد که موید نقش موثر این محرک‌ها در افزایش مواد ضددیابت در این گیاه است. بنابر یافته‌های این تحقیق استفاده از ترکیبات محرک اترل، کاراگینان و براسینواستروئید، یک استراتژی مهم جهت تولید محصول کارلا با عملکرد مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی بالا محسوب می‌شود.