Atını Yitiren Toplum: Uzunyayla Çerkeslerinin Atçılık ve Binicilik Kültürü Üzerine

Atin evcillestirilmesi, insanlik tarihinin donum noktalarindan biridir. Insanoglu, atin gucunden  ve hizindan faydalanarak bircok isin ustesinden gelmistir. Kafkasya cografyasi da kendi dogal habitati  icinde kendi iklimi ve cografi yapisina uygun at cinslerinin gelistirilmesine imkân saglamistir.  Kafkasya’da yasayan topluluklarin aristokrat tabakasi, iyi cins binek atlari gelistirmek suretiyle hem  kendi konumlarini guclendirmis hem de alt siniflarin kontrolunu saglamada guclu bir vasitaya sahip  olmustur. 1864 yilinda kitlesel goclerin baslamasindan sonra karayoluyla Osmanli ulkesine goc  eden Kafkasyali muhacirler, bu at cinslerinden bazilarini yanlarinda getirmislerdir. At yetistirmeye  elverisli bir dogasi olan Uzunyayla’ya iskân edilen Cerkesler, geleneksel at yetistiriciligi yontemlerini  burada uygulayarak ciddi bir ekonomik kazanc elde etmislerdir. Ulkenin ihtiyaclarina uygun at cinsi  gelistirmek icin Uzunyayla’da devlet eliyle bir takim girisimlerde de bulunulmustur. Ozellikle Turk  ordusu tarafindan talep edilen bu atlar ciddi fiyatlara alici bulmustur. Iri yapili ve saglam kemik yapisina  sahip olan bu atlar, sadece binmede degil ayni zamanda top arabasi cekmede de kullanilmistir.  Ancak 1950 yilindan itibaren Turk ordusunda ve tarimda makinelesmenin artmasi, atlara olan talebi  cok ani bir sekilde azaltmistir. Uzunyayla atlarina talebin azalmasi, at yetistiriciliginin de sonunu getirmis  ve UzunyaylaCerkesleri, ciddi bir ekonomik kayip yasamistir.Boylece Uzunyayla Cerkeslerinin  koyden kente goc sureci de yeni bir ivme kazanmistir.Cerkeslerin, Kafkasya’dan Uzunyayla’ya sadece  at cinslerini degil onunla birlikte ozgun bir binicilik kulturunu de tasidiklari bilinmektedir. Soz konusu  kultur, koyden kente gocun kesif bir hâl almaya basladigi 1960’li yillarda maddi kultur unsurlariyla  birlikte kaybolmaya baslamistir. Biz bu incelemede Kafkasya’dan Uzunyayla’ya tasinan at yetistiriciligi  ve atli binicilik kulturunun Cerkes kulturundeki yerini ve ortadan kalkis surecini incelemeyi  amacliyoruz.