Endocrine Disrupting Chemicals and Their Use in Textile Industry

Son yillarda endokrin bozucu kimyasallar (EBK) olarak adlandirilan ve insan yapimi olan bilesikler bilim dunyasinda dikkatleri uzerine cekmektedir. Bu kimyasallar endokrin sistemin gelisimini ve fonksiyonunu degistirebilmekte, hormonlarin baglanma, tasinma, uretim ve vucuttan uzaklastirilmalari uzerine etki etmektedir. Şu ana kadar yapilan bilimsel calismalarin cogu EBK’larin kanserojen etkilerine, baliklarin ve memelilerin ureme sistemlerine olan etkilerine odaklanmistir. Amerika Birlesik Devletleri Cevre Koruma Ajansi'na (EPA) gore hormon taklit edebilme ozelligi olan EBK'lar, homeostazin devamindan ve gelisim ile ilgili sureclerin regulasyonundan sorumlu olan hormonlarin uretimine, salgilanmasina, tasinmasina, baglanmasina, metabolizmasina ya da eliminasyonuna mudahale edebilen dissal ajanlar olarak tanimlanmaktadir. Dolayisiyla bu eksojen kimyasallardan en fazla endokrin sistem etkilenmektedir. Endokrin bozucular, hucrenin yag dokusunda depolanabilirler. Bu sebeple EBK’larin cevre ve toplum sagligi uzerindeki etkilerini minimuma indirmek adina siki onlemlerin alinmasi gerekmektedir. Insanlar ve hayvanlar EBK’lara gunluk hayatta pek cok yol ile maruz kalabilmektedir. Insanlarin maruz kaldigi yollardan biri de tekstil urunlerinde bulunan EBK’lardir. EBK’larin saglik uzerindeki olumsuz etkileri literaturdeki bircok arastirmada gozler onune serilmistir. Bilim ve teknolojinin bu kadar hizli ilerledigi bir cagda bugune kadar varligi tespit edilen ve henuz tespit edilmemis olan bu kimyasallarla kontamine olmamak imkansiz gibi gorunmektedir. Bu derlemede en yaygin EBK’lardan bisfenol A ve fitalatlarin etkileri hakkinda bilgi verildikten sonra tekstil urunlerinde belirlenen bisfenol A ve fitalatlardan bahsedilecektir.