DANDELION (TARAXACUM OFFICINALE) AS A POSSIBLE INDICATOR OF WAR CONTAMINATION IN EASTERN CROATIA

U sirem istraživanju moguce opterecenosti metalima i metaloidima istocne Hrvatske, kao posljedice ratnih zbivanja, proveden je biomonitoring lokalnog stanovnistva putem uzoraka seruma, kose i urina te su izuzimani uzorci tla, vode i povrca. S dijelova gdje potpuni povratak i poljoprivredna djelatnost u vidu uzgoja povrca u vrtovima i okucnicama nije u potpunosti uspostavljen, izuzimani su uzorci maslacka, jestivog samoniklog bilja, koje se koristi u prehrani ljudi i životinja. Cilj ovog istraživanja bio je utvrditi dali postoje razlike u koncentracijama metala uspoređujuci lokacije visokog inteziteta borbenih djelovanja (LVIBD) sa lokacijama niskog inteziteta borbenih djelovanja (LNIBD). Osim toga pokusala se utvrditi moguca međusobna povezanost kontaminacije metalima u okolisu i kod ljudi, te dali postoji podudarnost po pitanju mogucih „vrucih tocaka“, mjesta znacajno opterecenih metalima. S devet LVIBD izuzeta su ukupno 22 uzorka maslacka, a s 3 LNIBD izuzeto je ukupno 6 uzoraka. Koncentracije metala i metaloida koji se koriste u vojne svrhe (Al, As, B, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Hg, Li, Mg, Ni, P, Pb, Sb, Si, Sr, U, V i Zn) utvrđivane su postupkom induktivno suspregnute plazme i spektrometrije masa ICP-MS. Povisene koncentracije olova, u odnosu na NDK za tu vrstu namirnica, pronađene su u dva uzorka, kadmija i arsena u jednom uzorku s LVIBD te olova na jednoj LNIBD. Mann Whitney testom testirana je razlika u koncentracijama svakog od 21 elementa između uzoraka prikupljenih na LVIBD i onih prikupljenih na LNIBD. Utvrđena je statisticki znacajna razlika samo za živu (Hg) (p = 0, 035). Koncentracije metala i metaloida u maslacku nisu znacajno korelirale s koncentracijama u uzorcima tla. Pearsonovi koeficijenti (biljke/tlo) za svaki pojedini element imali su vrijednosti u rasponu od najniže 0, 019 (Ba) do najvise od 0, 31 (P). Ipak, Analizom glavnih komponenti (PCA) utvrđen je klaster na dvije lokacije na koji znacaj ima vecina utvrđivanih metala (Mg, Sb, As, B, Sr, U, Cu, Ni, Pb, Si, Ni, Ba, Co, Cr, Li, V, Al, Fe), dok metali Cd i Hg imaju veci utjecaj na preostalim lokacijama. Nesto vise koncentracije Sb i Pb „stvorile“ su lokaciju Erdutski most intermedijarom između ta dva osnovna klastera, sto je sukladno povisenim koncentracijama Al, Fe, Ni i Mg utvrđenim u kosi, tlu i povrcu na istoj lokaciji. I maslacak kao indikator oneciscenja okolisa metalima ukazuje da ukupna opterecenost metalima u Istocnoj Hrvatskoj nakon Domovinskog rata nije visoka, ali da sukladno analizama tla, povrca i bioloskih uzoraka postoje „vruce tocke“, od kojih je jedna okolica mosta na Dunavu kod Erduta.