Küresel Gıda Güvenliği Riski: Ug99 Kara Pas Irkı

Tum dunya da bugday ( Triticium sp.) surdurulebilir gida guvenligi icin onemli besinler arasinda yer almaktadir. Bu nedenle uretimi kritik duzeyde onemlidir. Fungal bir etmen olan kara pas ( Puccinia graminis f. sp. tritici Erikss. & Henning) hastaligi, bugdayin yaprak, sap ve basaklarinda gorulmektedir. Hastalik tane ve saman, verim ve kalitesini farkli duzeylerde olumsuz etkilemektedir. Epidemi sartlarinda hassas cesitler de %90’a varan verim kayiplarinin olusabilecegi de bilinmektedir. 1999 yilinda Ug99 (TTKSK) kara pas irki belirlenmistir. Yurutulen reaksiyon test calismalari sonucu, test edilen bugday genetik materyallerinin %90’inin bu irka karsi hassas oldugu belirlenmistir. Irk nedeniyle olusabilecek epideminin bir sonucu olarak, dunya bugday uretiminde %19 duzeyinde azalma olabilecegi ve 1 milyar kisinin etkilenebilecegine iliskin senaryonun varligi bilinmektedir. Kuresel gida guvenliginin saglanmasi icin uluslararasi arastirma kuruluslari ve muhtemel risk altindaki ulkelerin katilimlariyla Norman Borlaug onculugunde Borlaug Kuresel Pas Girisimi (Borlaug Global Rust Initiative) olusturulmustur. Girisim tarafindan yurutulen ve one cikan bazi calismalari sunlardir. 1) Ug99 kara pas irkinin hareketinin izlenmesi. 2) Ulusal ve uluslararasi bugday materyallerinin Kenya ve Etiyopya tarla sartlarinda da reaksiyonlarinin belirlenmesi. 3) Olusabilecek zararin en alt duzeye indirilmesi icin bitki koruma onerilerinin sunulmasi. 4) Egitim calismalariyla insan kaynagi gelistirilmesi. 5) Uluslararasi bilgilendirme icin calistaylar duzenlenmesi olarak, ozetlenebilir. Yapilan calismalar basta ruzgarla yayilan hastaliklar olmak uzere, benzer hastaliklarin kontrolunde model alinarak cozum uretilmesine katki saglayabilir.