تحلیلی بر روند گسترش کالبدی- فضایی کلانشهر مشهد و افزایش آسیب پذیری در برابر زلزله

زﻣﻴﻦﻟﺮزه ﻳﻜﻲ از ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎی ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﺮة زﻣﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﻮرت روﻳﺪاد در ﻣﻨﺎﻃﻖ  ﭘﺮﺟﻤﻌﻴـﺖ  ﺧﺴـﺎرات  ﺟـﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻟﻲ را ﺑﻪ ﺑﺎر ﺧﻮاﻫﺪآورد. کلان‌شهر مشهد به ‌عنوان دومین کلان‌شهر ایران دارای گسترش فیزیکی در ابعاد مختلف و به‌ صورت پراکنده است. در این پژوهش تأثیر توسعة فضایی شهر مشهد در افزایش آسیب‌پذیری زلزله بررسی‌شده­است. روش تحقیق در مقالة حاضر تحلیلی- توصیفی بوده و با بهره‌گیری از مدل‌های آنتروپی شانون و هلدرن به تحلیل چگونگی گسترش کالبدی- فضایی این شهر پرداخته ‌شده­است. اهداف این تحقیق شامل مشخص کردن وضعیت گسترش فیزیکی شهر مشهد در سال‌های اخیر، تبیین رابطة افزایش جمعیت شهری و رشد کلان‌شهر مشهد و بررسی وضعیت گسترش فیزیکی شهر مشهد در ارتباط با آسیب‌پذیری ناشی از زلزله است. نتایج حاصل از مدل آنتروپی شانون، نشان می‌دهد که الگوی گسترش شهر افقی و پراکنده بوده و بنا بر مدل هلدرن، در گسترش فیزیکی شهر مشهد، 82 درصد ناشی از رشد جمعیت بوده و 18 درصد رشد شهر مربوط به رشد افقی شهر است. این رشد ناهماهنگ و غیراصولی شهر مشهد به ‌ویژه در چند دهة اخیر و ساخت‌وساز در حریم گسل‌ها نشان می‌دهد که در صورت وقوع زلزله‌ای در مشهد، تلفات و صدمات جبران‌ناپذیری به این شهر وارد خواهد شد؛ بنابراین، مهم‌ترین عامل افزایش آسیب‌پذیری زمین‌لرزه‌ای شهر مشهد را می‌توان، گسترش افقی و بدون برنامة شهر دانست.