Yaşlanmanın Mitokondriyal Bütünlüğünün Denetlenmesi

Yaslanma, doku ve organ fonksiyonlarinda ilerleyici gerileme ile karakterize, hastalik ve olum riskinde artisa neden olan dogal bir olaydir. Insan yaslanmasina katkida bulunan cesitli faktorler arasinda, mitokondrial disfonksiyon en onemli etkenlerden biri olarak ortaya cikmaktadir. Mitokondrial disfonksiyon metabolik sendrom, norodejeneratif bozukluklar, kardiyovaskuler hastaliklar ve kanser gibi yasla iliskili patolojilerin gelisimi ile baglantilidir. Mitokondri, enerji ve metabolik homeostazin duzenlenmesinde merkezi olup mitokondrial hasari sinirlandiran ve mitokondrial butunlugu ve islevi saglamak icin karmasik bir sisteme sahiptir. Okaryotlarda cesitli molekuler ve hucresel yolaklar, mitokondrinin kalitesini ve butunlugunu kontrol etmek icin etkindir. Bu yolaklar, organizmanin omru boyunca bu temel organelin saglikli bir sekilde islevini gerceklestirmesi ile ilgilidir. Mitokondrial fonksiyonlari belirleyen mitokondrial komplekslerin yanisira mitokontriyal DNA (mtDNA)'nin butunlugunun denetlenmesi ve ekspresyonunun duzenlenmesi, tekli proteinlerin yeniden sekillendirilmesi icin gereklidir. Mitokondri; genomik, proteomik, organeller ve hucresel seviyelerdeki altta yatan mekanizmalarin anlasilmasi, mitokondrial fonksiyon bozukluklari, dejeneratif surecler, yaslanma ve mitokondriyanin bozulmasindan kaynaklanan yasa bagli hastaliklar icin mudahale etmenin temelidir. Kalite kontrol (Quality control: QC) sistemleri, organellerin islev bozukluguna yol acan dejeneratif hastaliklar ve yaslanma gibi surecleri engeller. Bu derlemenin konusu; bugun hala tam olarak aciklanamayan yaslanma surecinin aydinlatilmasina neden olan mitokandriyal duzenlemenin incelenmesidir. Mitokondrial QC'de hastalik ve yaslanma ile ilgili yolaklar; mtDNA onarimi ve yeniden organizasyonu, okside aminoasit rejenerasyonu, agir hasar goren proteinlerin yeniden katlanmasi ve parcalanmasi, mitofajinin tumuyle mitokondrinin bozulmasi ve sonunda programlanmis hucre olumu tartisilacaktir.