BİR İLÇEDEKİ LİSE ÖĞRENCİLERİNDE DEPRESYON BELİRTİ SIKLIĞI VE ELEKTROMANYETİK ALAN DÜZEYİNİN ARAŞTIRILMASI

Giris ve Amac: Adolesanlarda psikolojik hastaliklarin sikligi son yillarda sosyal, kulturel ve aile degerlerinde meydana gelen degisimler neticesinde artis gostermektedir. Depresyon ile elektromanyetik alan ureten arac gereclerle temas arasindaki iliskiyi gosteren calismalar bulunmaktadir. Bu calismada Mersin’in bir ilcesinde lise ogrencilerindeki depresyon belirti sikligi ile okul ortaminda elektromanyetik alan duzeyi ve diger iliskili faktorlerin arastirilmasi amaclanmaktadir. Gerec ve Yontem: Kesitsel tipteki calismanin verileri Mersin Universitesi’nin egitim ve arastirma bolgesi olan Mezitli ilcesindeki liselerde 23–31 Mayis 2016 tarihleri arasinda toplandi. Arastirma evrenini 12 lisedeki 7791 ogrenci olusturmaktaydi. Minimum ornek buyuklugu; %50 prevalans, ±4 hata payi ve %95 guven araligina gore 558 ogrenci olarak hesaplandi. Rastgele secilen yedi lisede 23 siniftan 620 ogrenciye ulasildi ancak 605 anket degerlendirildi. Katilimcilarin ailelerinden ve kendilerinden yazili onam alindi. Ogrenciler anketleri sinifta kendileri doldurdu. Mersin Universitesi Etik Kurulu’ndan onay ve Il Milli Egitim Mudurlugu’nden izin alindi. Anket formu; ogrencilerin sosyodemografik ozelliklerini, bilgisayar, internet ve cep telefonu kullanimi ile ilgili bilgileri iceren 29 soru ve Cocukluk Depresyon Olceginden (CDO) olusmaktaydi. CDO, depresif belirti sikligini belirlemek icin Kovacs tarafindan gelistirilmis olup Turkiye’de gecerlilik ve guvenirlik calismasi Oy tarafindan yapilmistir. Olcegin her maddesinde depresyonla ilgili bir belirtinin son iki hafta icinde varligi ve siddetinin sorgulandigi uc ayri secenek bulunmaktadir. Belirtinin olmadigini “0”, hafif belirtileri “1”, belirgin belirtiyi “2” gostermektedir. Maksimum puan 54 olup 19 ve uzeri puan alanlar depresif bozukluk varligi acisindan degerlendirildi. Siniflardaki elektromanyetik alan (EMA) olcumleri Gaussmetre cihazi ile yapildi. Calismaya alinan her sinifta 7 farkli noktadan EMA olcumleri yapildi. Elde edilen degerlerin ortalamasi, ortam olcum sonuc degeri olarak alindi. Arastirmanin bagimli degiskeni ogrencilerin depresif belirti durumu; bagimsiz degiskenleri ise ogrencilerin sosyodemografik ozellikleri, bilgisayar, internet ve cep telefonu kullanimi ile ilgili ozellikler ve siniflarin elektromanyetik alan olcum sonucu olarak belirlendi. Verilerin ozetlenmesinde tanimlayici istatistikler, Ki-Kare Testi ve Mann Whitney U Testi kullanildi. Tekli analizlerde anlamlilik tespit edilen bagimsiz degiskenler ikili lojistik regresyon modeline alindi. Calismada istatistiksel onemlilik duzeyi p<0.05 olarak kabul edildi. Bulgular: Calismaya katilan ogrencilerin yas ortalamasi 16.3±0.9 yil, 328’i (%54.5) kadin, 272’si (%45.0) genel lisede, 212’si (%35.0) on birinci siniftaydi. Ogrencilerin 441’inin (%73.4) evinde bilgisayari, 475’inin (%79.6) evinde internet baglantisi ve 552’sinin (%92.5) kendine ait cep telefonu oldugu saptandi. Ogrencilerin cep telefonu ile gunluk konusma suresi ortancasinin 13.5 dk (min=0.0, max=500), evde gunluk internet kullanim suresi ortancasinin 2.0 saat (min=0.0, max=10.0) oldugu tespit edildi. Ogrencilerin uyuduklari odada elektronik esya sayisi ortancasinin 2.0 (min=0.0, max=7.0) ve saglik durumlarini degerlendirme puan ortancasinin 7.0 (min=0.0, max=10.0) oldugu belirlendi. Ogrencilerin depresyon olcegi ortalama puani 17.3±6.5 idi. Ogrencilerin %32.6’sinda (n=197) depresif belirti oldugu belirlendi. Kadinlarin, kronik hastaligi olanlarin, ara sira sigara icenlerin aile iliskisi kotu olanlarin, ailesinde ekonomik sikinti olanlarin ve okul ders basarisi kotu olanlarin depresif belirti sikliginin daha fazla oldugu belirlendi (tum degiskenler icin p<0.05). Depresyonu olan ogrencilerin aylik fiziksel aktivite sikliginin depresyonu olmayan ogrencilere gore daha az oldugu saptandi (p=0.001). Siniflardaki ortalama EMA duzeyi ile depresyon belirti sikligi arasinda anlamli bir iliski saptanmadi (p=0.976). Ikili lojistik regresyon modeline gore ogrencilerin depresif belirti sikligiyla iliskili faktorler ise; kadin olmak (OR=1.61, p=0.031), kronik hastaliga sahip olmak (OR=2.31, p=0.004), okul basarisinin kotu olmasi (OR=5.54, p=0.007), aile iliskisinin kotu olmasi (OR=6.64, p<0.001) ve ogrencinin kendi saglik durumunu dusuk puanla (OR=0.86, p<0.001) degerlendirmesiydi. Sonuc ve Oneriler: Yaklasik uc ogrenciden birinin depresif belirtilerinin olmasi ergen nufusta bu konunun onemli bir sorun oldugunu gostermektedir. Adolesan grupta depresif belirtilerin onlenmesi icin kadinlarin, kronik hastaligi olanlarin, okul basarisi ve aile iliskisi kotu olanlarin oncelikli risk gruplari olarak degerlendirilmesi ve bu gruplara yonelik koruyucu calismalar yapilmasi gerektigi dusunulmektedir. Ogrencilerin depresif belirti sikligi ile EMA duzeyi arasindaki iliskiyi degerlendiren daha fazla arastirmaya ihtiyac bulunmaktadir. Anahtar Kelimeler: Okul sagligi, depresyon, adolesan, elektromanyetik alan, lise