TÜRK HUKUKUNDA YABANCI MAHKEME KARARLARININ TENFİZİNİN MÜTEKABİLİYET ŞARTINA BAĞLANMASININ AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ M.6(1) AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

5718 sayili Milletlerarasi Ozel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkinda Kanun (MOHUK) m.54 uyarinca yabanci mahkeme kararlarinin tenfizi icin karsilanmasi gereken sartlardan biri olan mutekabiliyet, objektif olarak tenfiz yargilamasinin taraflarinin menfaatlerini gozetmedigi gibi, boyle bir sartin aranmasinda tenfiz devletinin ne tur menfaatinin oldugu da tam olarak anlasilamamaktadir. Devletin tamamen psikolojik bir saikle ongormus oldugu bir sart olan mutekabiliyet, taraflar arasinda davalinin lehine bir esitsizlige yol acmaktadir. Zira MOHUK m.54’te yer alan diger tenfiz sartlariyla birlikte ele alindiginda, diger tenfiz sartlari vasitasiyla yeterince korunabilecek olan davaliya, boyle bir sartla tenfiz yargilamasinin akibetini ciddi bir sekilde etkileyen ve geregi olmayan bir koruma saglanmaktadir. Bu nedenle, salt tenfize konu kararin menseini esas alan boyle bir sartin tatbiki, insan haklari hukuku acisindan da ciddi problemlere yol acabilecek mahiyettedir. Ozellikle davacinin Avrupa Insan Haklari Sozlesmesinde (AIHS) yer alan haklari dikkate alindiginda, soz konusu sartin tatbiki, yabanci kararla ortaya cikan ozel hukuka iliskin bir haktan tenfiz devletinde de yararlanmak isteyen davacinin AIHS m.6(1)’deki hakkaniyete uygun yargilanma hakkinin ihlaline neden olabilir. Bu calismada, mutekabiliyetin tatbikinin AIHS m.6(1)’i gercekten ihlal edip etmeyecegi veya hangi hallerde boyle bir ihlalin ortaya cikabilecegi incelenmeye calisilmistir. Bu kapsamda, mutekabiliyetin tatbiki suretiyle taraflarin AIHS m.6(1)’de guvence altina alinan hakkaniyete uygun yargilanma hakkinin ihlali iddialarinin Avrupa Insan Haklari Mahkemesi (AIHM) tarafindan nasil bir degerlendirmeye tabi tutulabilecegi AIHM ictihatlari isiginda analiz edilmeye calisilmistir.