Türkiye’de domatesin ekonomik analizi

Bu calismada sebze uretiminde ekim alani acisindan birinci sirada yer alan, sebze ihracati acisindan da %50 oraninda bir pay ile onemli bir yere sahip olan domatesin 2020 yilinda uygulanabilir olmasi amaciyla, Turkiye’deki uretici–tuketici fiyatlari ile pazarlama marji, 2019 yili verileri kullanilarak incelenmistir. Calismada zaman serisi olarak, 2003-2019 yillari arasi secilmis ve onemli gorulen uretim miktari ve verim parametreleri hesaba katilarak, domatesin uretim–tuketim, dis ticaret, fiyat dalgalanmalari ve pazarlama marji uzerinde durulmustur. Calismada oncelikli olarak domatesin cari fiyatlarina bagli olarak reel fiyatlari (2019= 100) hesaplanmistir. Ikinci asamada, domatesin cari ve reel fiyatlari ile pazarlama marjlari hesap edilmistir. Ucuncu asamada yalnizca cari fiyatlara bagli olarak uretici ve tuketici zincirleme indeksleri hesaplanarak, yillik enflasyon oranlari ile karsilastirilmistir. Calismanin son asamasinda ise domatesin arz ve talep modelleri tahmin edilmis ve istatistiki acidan yorumlanmistir. Yapilan karsilastirmalardan ve yorumlardan, domates arzi icin biber uretici reel fiyati, trend (zaman), hiyar uretici reel fiyati, tarim isci reel fiyati degiskenlerinin etkili oldugu ve domates talebi icin de domates tuketici reel fiyati, milli gelir, hiyar tuketici reel fiyati ve biber tuketici reel fiyati degiskenlerinin etkili oldugu sonucuna varilmistir. Ayrica domatesin arz ve talep fonksiyonuna gore arz elastikiyeti 0.041 ve talep elastikiyeti ise 0.285 olarak hesap edilmistir. Bu durum tuketicilerin ureticilere nazaran, domates fiyatlarina karsi daha duyarli oldugu gercegini desteklemektedir.