Retrospektywna analiza wybranych aspektów działalności publicznej służby krwi jako punkt wyjścia do oceny stanu polskiego krwiodawstwa. Część 1: Charakterystyka struktury demograficznej zbiorowości dawców

Wstep: Zmiany demograficzne zachodzące w populacji Polski, zwlaszcza zjawisko starzenia sie spoleczenstwa, mają bezpośredni wplyw na liczbe dawcow i donacji, a tym samym na mozliwośc zabezpieczenia potrzeb krwiolecznictwa. W związku z prognozowanym spadkiem liczby ludności moze sie zmniejszyc takze krąg potencjalnych dawcow krwi, przy jednoczesnym wzroście zapotrzebowania na krew i jej skladniki spowodowanym zwiekszeniem grupy ludzi, ktorzy mogą wymagac leczenia krwią i jej skladnikami. Wiadomo, ze struktura osob zglaszających sie do Regionalnych Centrow Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (RCKiK) nie jest jednolita na calym obszarze Polski, a dodatkowo ulegala zmianie w badanym okresie. W związku z powyzszym, istnieje uzasadniona potrzeba wnikliwej analizy dynamiki zmian liczby i struktury dawcow oraz ustalenie kierunku i intensywności zjawiska zarowno w ujeciu przestrzennym, jak i czasowym. Niezwykle istotne jest rowniez podjecie proby zidentyfikowania mozliwych przyczyn zachodzących zmian. Celem tej publikacji jest dokonanie charakterystyki struktury dawcow, ktorzy w latach 2005–2017 zglosili sie do RCKiK z zamiarem oddania krwi lub jej skladnikow. Material i metody: Analizy prowadzono w oparciu o istniejące zbiory danych — sprawozdania z dzialalności RCKiK przesylane co roku do Instytutu Hematologii i Transfuzjologii (IHiT). Badaniom poddano 21 RCKiK. Wszystkie analizy prowadzono w odniesieniu do obszaru referencyjnego, za ktory przyjeto obszar Polski. W celu przygotowania danych i wykonania analizy materialu statystycznego wykorzystano: narzedzia pakietu biurowego Microsoft Office: Access oraz Excel, oprogramowanie Microsoft Power Business Intelligence (Power BI) oraz oprogramowanie STATISTICA wersja 13.3 (TIBCO Software Inc.). Wyniki: W latach 2005–2017 lączna liczba dawcow wyniosla 8 691 611, w tym 2 542 621 (29,3%) kobiet oraz 6 148 990 (70,7%) mezczyzn. Liczba dawcow honorowych wyniosla 8 684 069 (99,9%). Średnia roczna liczba wszystkich dawcow na jedno RCKiK wyniosla 31 837, dawcow honorowych 31 809, natomiast kobiet i mezczyzn odpowiednio: 9314 i 22 524. W skali kraju, najwiecej dawcow zglosilo sie w latach 2011–2013 [odpowiednio: 701 882 (8,08%), 707 578 (8,14%) i 706 246 (8,13%)] oraz w latach 2015–2016 [odpowiednio: 718 887 (8,27%) i 706 476 (8,13%)]. Wśrod 5 RCKiK, do ktorych w badanym okresie zglosilo sie najwiecej dawcow, są: Warszawa (951 068; 10,94%), Katowice (748 841; 8,62%), Poznan (702 087; 8,08%), Krakow (651 057; 7,49%), Wroclaw (556 357; 6,40%). Wśrod dawcow, ktorzy w ostatnich latach zglosili sie do RCKiK, najliczniejszą grupe stanowili dawcy w wieku 25–44 lat — 2 352 099 osob (prawie 48%). Najmniej liczną — dawcy w wieku 45–65 — 548 885 osob (nieco ponad 11%). Dawcy w wieku 18–24 stanowili grupe środkową o liczebności 2 030 692 (ponad 41% ogolnej populacji dawcow). Analiza trendow wskazuje wyraźny trend wzrostowy dla najliczniejszej kategorii dawcow w wieku 25–44 lat, wyraźny trend spadkowy dla grupy wiekowej 18–24 oraz brak trendu w grupie wiekowej 45–65. Wnioski: W ostatnich latach w Polsce osiągnieto pewien pulap pobieranych donacji (ok. 1 200 000 rocznie) i jego zwiekszenie bedzie trudne, natomiast glownie z uwagi na przeslanki demograficzne, istotne jest podejmowanie wszelkich prob zmierzających do zwiekszenia odsetka populacji oddającej krew. Wyniki przedstawionych analiz wskazują na odwrocenie w Polsce trendow przewidujących wzrost lub spadek liczby dawcow w określonych przedzialach wiekowych. Wyniki analiz wskazują na wyraźny trend spadkowy w najmlodszej grupie dawcow (18–24), co kaze z duzym niepokojem patrzec w przyszlośc. Coraz wieksze znaczenie bedzie mialo motywowanie ludzi w kazdym wieku do oddawania krwi i dązenie do tego, aby stali sie dawcami stalymi, jednak najwiekszą uwage nalezy skupic na najmlodszych dawcach, poniewaz jest to grupa, ktora najdluzej bedzie mogla oddawac krew i jej skladniki. Niewątpliwie, duze znaczenie bedzie mialo propagowanie idei honorowego krwiodawstwa w grupie najmlodszych obywateli, ktorzy dopiero za kilka, kilkanaście lat bedą mogli zostac dawcami krwi.