گفتمان مشروعیت حکومت در تاریخنگاری عصر ایلخانی بر اساس سه نسخۀ شهنامۀچنگیزی، شهنشاهنامه و جامعالتواریخ

گفتمان مشروعیت حکومت در تاریخ‌نگاری عصر ایلخانی(بر اساس سه نسخۀ شهنامۀ‌چنگیزی، شهنشاه‌نامه و جامع‌التواریخ)چکیدهتاریخ‌نگاری در دورۀ ایلخانی، به واسطۀ حمایت ایلخانان رشد فزاینده‌ای یافت. از این رو مقاصد سیاسی حامیان به گونه‌ای هدفمند؛ در تواریخ سفارشی این عصر رسوخ یافته و منجر به شکل‌گیری گفتمانی برای مشروعیت ایلخانان گردید. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف بازشناسی گفتمان مشروعیت حکومت ایلخانان، به بررسی سه نسخۀ سفارشی شهنامۀچنگیزی، شهنشاه‌نامه و جامع‌التواریخ پرداخته است. این جستار به‌شیوۀ تحلیل گفتمان انتقادی (ون لیوون ۲۰۰۸ م) و با استناد بر مطالعات کتابخانه‌ای در پی پاسخ به این پرسش‌ها است: چگونه مشروعیت‌سازی ایلخانان در محتوا و موجودیت نسخ قابل تحلیل است؟ و مؤلفان این نسخه‌ها چه راهبردهایی را برای تولید گفتمان مشروعیت ایلخانان به‌کار گرفته‌اند؟ بر پایۀ یافته‌های این پژوهش؛ در کنار جاودان‌سازی، مشروعیت‌سازی برای ایلخانان از مهمترین دلایل تولید این تواریخ بوده است. چنان‌که مؤلفان با تکیه بر چینش روایت‌ها، مضمون‌سازی، استفاده از آیات قرآن و تقلید از شاهنامۀ فردوسی به‌عنوان عنصر تأثیرگذار در هویت ایرانیان به دنبال مشروعیت‌سازی بوده‌اند. همچنین مؤلفان نمودهایی از گفتمان‌های مغولی، ایرانی و اسلامی را در بازتعریف مشروع هویت ایلخانان و مشروعیت بخشیدن به کنش‌های آنان در موقعیت‌های سیاسی و اجتماعی به‌صورت تؤامان به کار برده‌بودند. در این راستا کاهش کاربرد مضامین گفتمان مغولی در شهنشاه‌نامه با کاهش نقش عنصر مغولی در اواخر حکومت ایلخانی هم‌خوانی دارد.واژه‌های کلیدی: تحلیل گفتمان، ایلخانان، تاریخ‌نگاری، مشروعیت، شهنامۀ‌چنگیزی، شهنشاه‌نامه، جامع‌التواریخ.