ELEKTRONİK ATIKLAR VE ÇEVRE SAĞLIĞI

Gunumuz caginda teknolojinin hizla ilerlemesiyle elektrikli ve elektronik cihazlarin kullanim sureleri kisalmistir. Yeni urunlere hizli gecis olmasi ile elektronik atik (e-atik) adi verilen yeni bir cop kavrami aciga cikmistir. E-atiklarin uygun olmayan yontemlerle yasal olmayan isletmeler tarafindan toplanmasi, depolanmasi ve bertaraf edilmesi nedeniyle aciga cikan agir metaller cevre ve insan sagligini etkilemektedir. Bu derlemenin amaci e-atik mevzuati hakkinda bilgi vermek, atiklarin cevre ve insan uzerine etkilerini gostermek ve alinabilecek onlemlerden bahsetmektir. Pubmed, Google Akademi veri tabanlari kullanilarak, ilgili yonerge ve kanunlar incelenerek ve uzmanlarin onerilerinden yararlanilarak derleme niteliginde hazirlanmistir. Turkiye’deki mevzuat konu ile ilgili olarak “Atik Elektrikli ve Elektronik Esyalarin Kontrolu Yonetmeligi (AEEE)” 22 Mayis 2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayimlanmistir. Gelismis ulkelerde aciga cikan e-atiklarin %50-80’i gelismekte olan ulkelere ihrac edilmektedir. Yasal olmayan isletmeler tarafindan yapilan depolama ve bertaraf etme islemleri sonrasi cevreye, insan ve cevre sagligini olumsuz etkileyecek agir metaller yayilmaktadir. Insan sagligina olan etkileri gelismekte olan ulkelerde yapilan bircok arastirmalarda istatiksel olarak anlamli bir sekilde ortaya koyulmaktadir. Kanuni yaptirimlar duzenlenerek e-atiklarin emniyetli ve guvenli sekilde toplanmasi, bertaraf edilmesi ve geri donusum islemlerinin uygun sekle getirilmesi gerekmektedir. Ayrica uretilecek elektrikli ve elektronik malzemelerin cevre dostu olmasi yonunde gerekli calismalar yapilarak ureticilerin temiz/cevreci urun uretmeye zorlanmasi gerekmektedir. Geri donusum islemlerinde ise ulkelerde modernize edilmis yontemlerin kullanilmasi tesvik edilmeli ve gerekli kanuni yaptirimlarla desteklenmeli, denetlenmelidir.