AKILCI İLAÇ KULLANIMINA YÖNELİK BİLGİ, TUTUM VE DAVRANIŞLAR

Giris ve Amac: Akilci ilac kullanimi; kisilerin klinik bulgularina ve bireysel ozelliklerine gore uygun ilaci, uygun sure ve dozda, en dusuk fiyata ve kolayca saglayabilmeleridir. Toplumun akilci ilac konusundaki bilgi, tutum ve davranislarinin belirlenmesi; hem akilci olmayan ilac kullaniminin boyutlarini ve nedenlerini saptamada; hem de diger paydaslara da yol gostermede yardimci olacaktir. Bu calismada bazi aile sagligi merkezlerine basvuran 18 yas ve ustu kisilerin akilci ilac kullanimina yonelik bilgi tutum ve davranislarinin degerlendirilmesi amaclanmistir. Gerec ve Yontem: Bu arastirma, bazi Aile Sagligi Merkezlerine Nisan-Mayis 2016 tarihlerinde basvuran 18 yas ustu kisilerle yurutulmustur. Bir hafta once basvuru sayisi 3364 olan evrenden orneklem hesaplanmis ve 1224 kisiye ulasilmistir. Orneklem yontemi olarak sistematik orneklem kullanilmistir. Kesitsel tipteki bu arastirmada kisilere anket formu yuz yuze gorusme teknigiyle uygulanmistir. Arastirmanin bagimsiz degiskenleri; yas gruplari, cinsiyet, medeni durum, ogrenim durumu, calisma durumu, aylik toplam hane halki geliri, kronik hastalik durumu, evde bulundurmus olduklari ilaclari tekrar kullanmak istediklerinde bilgi aldiklari kisiler,  komsulari/yakinlari tavsiyesi ile ilac kullanma durumu, hasta olduklarinda tanidiklarina ilac tavsiyesinde bulunma durumu, hekimin verdigi ilaclari kullanmasi gereken sureden once birakma durumu, kullandigi ilacin propektusunu okuma durumu, kullandigi ilacin son kullanma tarihine bakma durumu, basinda reklami yapilan urunleri tedavi amaciyla kullanma durumu, hekime muayene olmadan eczaneden ilac alma durumudur. Arastirmanin bagimli degiskenleri; hasta olmadan ilac yazdirma durumu ve hasta olmadan ilac satin alma durumudur. Veri analizi SPSS 15,0 istatistik paket programi ile yapilmistir. Istatistiksel yontem olarak Student T Testi, Ki-kare testi kullanilmistir. Istatistiksel anlamlilik degeri p<0.05 olarak kabul edilmistir. Bulgular: Arastirmaya katilan 1224 katilimcinin %60’i kadin, %65,9’u evli, %35,6’i yuksekogretim mezunu, %20,8’inin aylik toplam hane geliri 1500 TL ve altinda, %17,8’nin 4501 TL ve uzerindedir. Katilimcilarin yas ortalamasi 40,1±14,3, ortancasi 38 (min:18, maks:86) ‘dir. Katilimcilarin %37,7’si gerekli olabilecegi dusuncesiyle hasta olmadan ilac yazdirdigini, yazilan ilaclarinda %70,5’inin agri kesici, %47,5’inin soguk alginligi ilaci, %30,2’nin mide ilaci oldugunu belirtmistir. Katilimcilarin %45,3’u gerekli olabilecegi dusuncesiyle hasta olmadan ilac satin aldigini, satin alinan ilaclarin %56,0’inin agri kesici, %39,2’nin soguk alginligi ilaci, %18,3’unun vitamin oldugunu belirtmistir. Katilimcilarin %33,4’u tanidiklarinin tavsiyesi ile ilac kullandigini belirtmistir. Katilimcilarin %19,4’u kullandigi ilacin prospektusunu okumadigini, %10,3’u son kullanma tarihine bakmadigini %70,1’i hekimin verdigi ilaclari kullanmasi gereken sureden once biraktigini belirtmistir. Katilimcilarin %47,4’u muayene olmadan eczaneden ilac aldigini, %47,9’u son 6 ay icerisinde doktora gitmeden eczaneden ilac aldigini belirtmistir. Katilimcilardan 45 yas ve ustunde olanlar, evliler, okuma yazma bilmeyenlerde hasta olmadan ilac yazdirma sikligi anlamli derecede yuksektir. (p˂0.05) Katilimcilardan hekimin verdigi ilaclari kullanmasi gereken sureden once birakanlarda, ilacin son kullanma tarihine bakmayanlarda, yuksek siklikta hasta olmadan ilac yazdirmaktadirlar. (p˂0.05). Katilimcilardan komsulari/yakinlari tavsiyesi ile ilac kullananlarda hasta olmadan ilac satin alma sikligi anlamli derecede yuksektir. (p˂0.05) Sonuc ve Oneriler: Toplumda ilaclarin akilci kullanimina yonelik yetersizlikler gorulmektedir Toplum Sagligi Merkezleri tarafindan halk egitimlerinin verilmesi ve Saglik Bakanligi tarafindan kampanyalarin duzenlenmesi akilci olmayan ilac kullanimin engellenmesine katkida bulunacaktir. Anahtar Kelimeler: Akilci Ilac, birinci basamak, prospektus, recete