بررسی مسئله شکاف دیجیتالی در ایران بر اساس رویکرد جدید «نظام نوآوری مبتنی بر مسئله»

یکی از مسائلی که کشورها در دهه‎های اخیر با ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) با آن مواجه شده‌اند، مسئله شکاف دیجیتالی است که به توزیع نابرابر منابع و افزارهای فناورانه در حوزه فاوا اشاره دارد. بنابراین، شکاف دیجیتالی از جمله مسائلی است که سیاست‌گذاران در هر کشور باید به آن توجه کنند تا از طریق مدیریت مؤثر آن، توسعه اقتصادی و اجتماعی نیز حاصل شود. پژوهش‎هایی که تاکنون برای تحلیل مسئله شکاف دیجیتالی انجام شده‌اند، به‌طور عمده غیرنظام‌مند بوده و به تحلیل نظام‌مند فرایند توسعه فناوری و نوآوری از جنبه‌های فنی و اجتماعی در این مسئله توجهی نداشته‎اند. از این رو، در این مقاله ضمن ارزیابی وضعیت شکاف دیجیتالی در ایران بر اساس مدل آمادگی شبکه‌ای، برای نخستین بار رویکرد جدید «نظام نوآوری مبتنی بر مسئله (PIS)» به‎عنوان چارچوبی نظام‌مند برای تحلیل مسئله شکاف دیجیتالی و ارائه توصیه‌های سیاستی برای کاهش آن معرفی و به‎کارگرفته می‎شود. روش پژوهش حاضر، ترکیبی و از نوع توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر مطالعه اسنادی و نظرسنجی از خبرگان است. ابزار جمع‌آوری داده پرسش‎نامه، مصاحبه و مطالعات کتابخانه‌ای است. نتایج پژوهش نشان می‌دهند که ایران با کشورهای بررسی‌شده در پژوهش حاضر، شکاف دیجیتالی شایان توجهی دارد و ضعف در زمینه توسعه زیرساخت‌های دیجیتالی، ناهماهنگی و موازی‌کاری‎های متعدد در لایه سیاست‌گذاری و ناآگاهی مردم و نداشتن مهارت‌های لازم در خصوص به‎کارگیری فاوا به‎ویژه در مناطق محروم، از جمله عوامل مؤثر بر تشدید شکاف دیجیتالی ایران بوده‌اند.