کارکرد تمهیدات بیانی ابنعربی در ساختشکنی مفاهیم آخرتشناسانه

در نظریه‌پردازی‌های آخرت‌شناسانه ابن‌عربی بهره‌گیری از تمهیدات بیانی ناآشکار اما مؤثر در باز روایت برخی از مفاهیم و گزاره‌های دینی مطابق با پیش-فرض‌های عرفانی او، منجر به ساخت‌شکنی برخی مفاهیم مهم ایدئولوژیک می-شود؛ بررسی قاعده‌مند این تمهیدات بیانی نه چندان آشکار در متن روش نقادانه نوینی است که سویه‌های ناخودآگاه یک فرضیه‌، و چگونگی کاربرد آنها را برای مخاطب روشن می‌سازد. بر این اساس پژوهش حاضر می‌کوشد با پرداختن به تمهیدات بیانی و روایی به کار رفته در فرضیه‌های آخرت‌شناختی ابن‌عربی نقش آنها را در باورپذیری مدعیات ابن‌عربی و اقناع مخاطبان وی بررسی کند. نتیجه بررسی‌ها نشان داد که ابن‌عربی در تبیین آراء آخرت‌شناسانه خود معنا و کاربرد واژه‌ها، تعابیر و گزاره‌ها را متناسب با نظام اندیشگانی خود تغییر داده و با مسخ واژگان و مفاهیم کلیدی و استحاله مفهومی آنها موجب دگرسانی در هویت معنایی آنها شده است. وی از طریق غیریت‌سازی نشانه‌های مشترک، به شیوه‌ای ساختارشکنانه ظرفیت‌های معنایی جدیدی را در واژگان و مفاهیم ایجاد کرده و روایتی نو از ایدئولوژی‌های رایج دینی در باب آموزه‌های آخرت‌شناسانه ارائه می‌دهد. بررسی این تمهیدات بیانی اگرچه در بازنمایی اضلاع ناخودآگاه فرضیه ابن‌عربی و نظام تثبیت شده مفاهیم آن مؤثر است، اما بیش از هر چیزی می‌تواند موجب کاهش اعتبار فرضیه وی در برابر فرضیه‌های رقیب باشد. هدف این پژوهش بررسی کارکرد تمهیدات بیانی ابن‌عربی در فرضیه‌های آخرت‌شناسانه اوست که به شیوه توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است.