İnamat Defteri’ndeki Verilere Göre 16. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Osmanlı Eyalet ve Sancak Yöneticileri

Osmanli Devleti merkez ve tasra seklinde iki kisma ayrilmistir. Merkezin disinda kalan yerleri belirten yerleri belirtmek icin tasra kelimesi kullanilmistir. Osmanli Devleti’nin Kurulusun ilk zamanlarindan itibaren tasra birimleri icinde nahiye, kaza, sancak ve eyaletler olusturulmustur. Osmanli Devleti’nin topraklarinin genislemesi ve daralmasina gore bu birimlerin sayilari zaman zaman artip azalmistir. Tasra idari yapisi icinde nahiyeden eyalete kadar her birim onemlidir. Ancak bu birimlerin icinde en buyugu eyalet ve ondan sonra ise sancaklar gelmektedir. Osmanli Devleti’nde sancak ve eyalet yoneticileri yuksek dereceli devlet gorevlileri arasinda yer alirlar. Bu gorevlilerin Turk ve devsirmeler arasindan secildigi bilinmekle birlikte ilk zamanlarda Turk kokenli devlet adamlarinin, 16. Yuzyildan itibaren ise kul kokenli kisilerin agirlikta oldugu bilinmektedir. Osmanli Tasra idaresi ve tasrada gorevli bulunan kisilerin tayinleriyle ilgili Osmanli Arsivi’nde sancak tevcih defterleri, ruznameler ve tahvil defterleri onemli bilgiler ihtiva etmektedir. Bu defterlerden faydalanilarak bircok calisma yapilmistir. Bu defterler kadar onemli bir defter de 16. yuzyilin ilk ceyreginde II. Bayezid zamaninda tutulmaya baslanilan ve I. Suleyman’in ilk yillarini da iceren Inamat Defteri’dir. Bu defterde Osmanli ulkesinde yasayan her kesimden olan kisilere verilen ayni ve nakdi ihsanlar yer almaktadir. Agirlikli olarak II. Bayezid zamaninda verilen inamlardan tasra yoneticileri ve aileleri de nasiplenmislerdir. Osmanli tasra teskilatina dair bilgilerin de yer aldigi Inamat Defteri’nde alaybeyi, sancakbeyi ve eyalet valilerinin isimleri, onceki ve sonraki gorevleri, gorev yeri ve ne kadar gorevde kaldiklari gibi bilgilerin yaninda bazi tasra yoneticilerinin aileleri hakkinda da onemli bilgiler yer almaktadir. Bu calismada, tasra teskilatinin onemli birimleri olan sancak ve eyaletlerden bahsedildikten sonra Inamat Defteri’nde yer alan bu bilgiler cercevesinde 1501-1523 tarihleri arsinda inam (ihsan) almis olan alaybeyleri (mir-alay), sancakbeyleri ve eyalet valileri hakkinda bilgiler verilecektir.