Investigation of the Nature of Metaconceptual Processes of Pre?Service Biology Teachers

Problem Durumu : Flavell (1979) tarafindan ilk olarak ortaya atilmasindan bu yana ustbilisin ogrenme surecindeki onemi pek cok arastirmaci tarafindan ortaya konulmustur. Ustbilisle ilgili gunumuze kadar ortaya konan tanim ve siniflamalara bakildiginda ustbilisin uc temel bileseninin oldugu gorulmektedir: (a) bilis hakkinda bilgi, (b) bilissel faaliyetlerin kontrol edilmesi ve duzenlenmesi (Sackes & Trundle, 2016). 1980’li yillardan bu yana fen egitimi ile ilgili yapilan calismalarin buyuk bir kisminda ogrencilerin anlamli ogrenmesini engelleyen alternatif kavramlara odaklanildigi gorulmektedir. Alternatif kavramlarin varligi ve degisime gosterdigi direnc gerek fen egitimi gerekse bilissel psikoloji alaninda calisan pek cok arastirmacinin ilgisini cekerek kavramsal degisimle ve alternatif kavramlarin olusumu ile ilgili farkli kuramsal cerceveler olusturmalarina neden olmustur. Bunlardan biri de kavramsal degisim modelidir. Bu model kavramsal degisimin gerceklesmesi icin gerekli olan sartlari ortaya koymakta ve bireyin kavram ekolojisinde yer alan ogelerin (inanclar, analojiler, metaforlar vb.) kavramsal degisimdeki rolune deginmektedir (Posner vd., 1982). Bilissel psikoloji alaninda calisan farkli arastirmacilar ise alternatif kavramlarin olusumunda bireyin epistemolojik inanclari (Vosniadou, 1994), ontolojik varsayimlari (Chi vd., 1994) ve baglama bagli olusturulan bilgi parcaciklarinin (diSessa, 1993) onemine vurgu yapmislardir. Ortaya konan kuramsal cercevelerde farkliliklar olmasina ragmen arastirmacilar, kavramsal degisimin basitce alternatif kavramin yerini bilimsel kavrama birakmasi olmadigini, kavramsal degisimin gerceklesebilmesi icin bireyin mevcut kavraminin sinirliliklarini fark etmesi, mevcut kavramla yeni kavrami cok yonlu karsilastirarak degerlendirmesi gerektigini savunmaktadirlar. Bu surecler bireylerin ustbilissel olarak aktif olmasini gerektiren sureclerdir. Kavramsal degisim surecinde ustbilissel faaliyetlerin onemi pek cok arastirmaci tarafindan vurgulanmistir (Georghiades, 2004; Vosniadou, 2003; Yuruk et al., 2009). Ustbilis genel bir ifade ile bireyin dusunme faaliyetleri uzerinde dusunmesi ya da bireyin bilissel faaliyetleri hakkindaki bilissel faaliyetleri olarak tanimlanmaktadir (Flavell, 1979; Rickey & Stacy, 2000). Ancak ustbilis kavramsal degisim surecini aciklamada genis bir kavram olarak kalmaktadir. Yuruk (2005) ve Yuruk et al. (2009) kavramsal duzeyde gerceklesen ustbilissel faaliyetleri ustkavramsal faaliyetler olarak tanimlamislar ve bu faaliyetleri; ustkavramsal farkindalik, ustkavramsal izleme ve ustkavramsal degerlendirme olarak uc kategoriye ayirmislardir. Ustkavramsal farkindalik, bireyin mevcut ya da daha once sahip oldugu kavramsal ekolojisinin ogeleri ya da neyi bilmediginin farkinda olmasi olarak tanimlanmistir. Ustkavramsal izleme faaliyeti, bireyin devam eden bilissel sureci veya bilissel durumu hakkinda bilgi uretmek icin aktif olan surecleri icerir. Ustkavramsal degerlendirme faaliyeti de bireyin var olan ya da yeni fikrin dogrulugu, akla yatkinligi ve kullanisliligi hakkinda yargiya varmasini icerir. Arastirmanin Amaci : Calismanin amaci biyoloji ogretmen adaylarinda ustkavramsal ogretim etkinlikleri sirasinda aktif hale gelen ustkavramsal faaliyetlerin niteligini ortaya koymaktir. Arastirmanin Yontemi : Arastirma bir durum calismasidir. Biyoloji ogretmen adaylarinin tohumlu bitkilerle ilgili sahip olduklari alternatif kavramlarin dogru kabul edilenlerle degismesini saglamak icin 32 biyoloji ogretmenligi 2. sinif ogrencisinin ustkavramsal faaliyetlerini aktif hale getirecek ogretim etkinlikleri uygulanmistir. Ustkavramsal faaliyetlerin ogrencilerde aktif hale getirilmesini saglamak amaciyla poster hazirlama, gunluk yazma, kavram haritasi olusturma, sinif ve grup tartismalari gibi farkli ogretim etkinliklerinden faydalanilmistir. Bu etkinlikler 10 haftalik bir surecte uygulanmistir. 32 ogrenci arasindan etkinlikler esnasinda zihinlerinde fazla sayida ve turde ustkavramsal faaliyetlerin aktif oldugu ve bu faaliyetleri gunluklerinde acik sekilde ifade eden bes ogrenci durum calismasi icin secilmistir. Ustkavramsal faaliyetleri belirlemek amaciyla veri kaynagi olarak bu bes ogrenci tarafindan ogretim sureci oncesinde, sirasinda ve sonrasinda yazilan gunlukler kullanilmistir. Gunluk yazma etkinligi farkli ustkavramsal faaliyetleri aktif hale getirmek amaciyla ogretim sureci boyunca siklikla uygulanmistir. Ogretmen adaylarina verilen gunluk yonergeleri ile ogretmen adaylarinin kendi mevcut kavramlari ve fikirlerinin arkasinda yatan sebepler hakkinda dusunmeleri, karsi karsiya kaldiklari farkli fikirleri anlamalarini izlemeleri, dogruluklari hakkinda yargiya varmalari, fikirlerinin sinirliliklarini fark etmeleri, mevcut fikirleri ve farkli kaynaklardan gelen yeni fikirlerin tutarliligini ve fikirlerindeki degisimi izlemeleri saglanmaya calisilmistir. Bu ozelikleri ile gunlukler diger ogretim etkinlikleri esnasinda aktif hale gelen ustkavramsal faaliyetleri yansitmaktadir. Durum calismasi icin secilen ogrencilerin gunlukleri icerik analizi yapilarak kodlanmistir. Ogrencilerde aktif hale gelen ustkavramsal faaliyetler; ustkavramsal farkindalik, ustkavramsal izleme ve ustkavramsal degerlendirme kategorileri ve konu icerigi acisindan siniflandirilmistir. Arastirmanin Bulgulari ve Sonuclari: Elde edilen bulgular daha once Yuruk (2005) tarafindan ortaya konan ustkavramsal faaliyetlerin pek cogunun bu calismada da ogrencilerde aktif oldugunu gostermistir. Ogrencilerin gunlukleri, tohumlu bitkiler basligi altinda yer alan farkli konularda, farkli cesitte ustkavramsal faaliyetlerin aktif hale geldigini ortaya koymaktadir. Bu faaliyetlerin bazilarinin birbirine bagimli oldugu gozlenmistir. Ornegin bir kavramla ilgili ikinci dereceden farkindaligin gerceklesebilmesi icin bireyde gecmiste o kavramla ilgili birinci dereceden farkindaligin aktif olmasi gerekir. Bulgular bazi ustkavramsal faaliyetlerin birden fazla ustkavramsal faaliyeti icerebilecegine de isaret etmektedir. Ornegin bir kavramla ilgili kavramlardaki degisimin izlenmesi, o kavramla ilgili birinci ve ikinci dereceden farkindaligi icermektedir. Gunluklerden elde edilen bir baska bulgu ise ustkavramsal faaliyetlerin basitce birinci dereceden farkindalik olabilecegi gibi daha soyut ve ustduzey dusunmeyi gerektiren ustkavramsal degerlendirme de olabilecegidir. Arastirmanin Onerileri : Tum bu bulgulardan yola cikilarak ustkavramsal faaliyetleri aktif hale getiren ogretim etkinlikleri tasarlandiginda bu faaliyetlerin cok yonlu ve birbirine bagimli yapisi dikkate alinmalidir. Ustkavramsal faaliyetleri aktif hale gecirecek ogretim etkinlikleri tasalanirken, konuyla ilgili merkezde olan ve diger alternatif kavramlarin olusmasinda rol oynayabilecek kavram ya da kavramlarin saptanmasina ve etkinliklerin ozellikle bu kavram ve bununla ilgili bilimsel kavram arasindaki farkliliklarin fark edilmesini saglayacak sekilde duzenlenmesine ozen gosterilmelidir.