Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği

Osmanli vakiflarinin faaliyet gosterdikleri en onemli alanlardan biri egitimdir. Osmanli’da egitim hizmetleri 19. yuzyilda Maarif Nezareti kuruluncaya dek vakiflar tarafindan yurutulmustur. Vakiflarin halka yonelik egitim verdikleri kurumlarin basinda da sibyan mektepleri gelmektedir. Bu calismada mektep vakiflarinin hizmetlerini nasil finanse ettikleri, ne tur yerlere ne kadar masraf yaptiklari, bun­yelerinde hangi gorevlileri istihdam ettirdikleri ve bu gorevlilere ne kadar maas odedikleri sorularina Uskudar ornegi uzerinden cevap verilmeye calisilmistir. Calismada 1184-1214/1770-1800 tarihlerinde Uskudar’da faaliyet gosterdigini tespit ettigimiz 5 adet mektep vakfinin surec icerisindeki gelir ve giderlerinin analiz edilmesi hedeflenmistir. Calisma neticesinde nakit sermaye isleten vakiflarin zaman icerisinde sermayelerini artirdiklari bunun yani sira vakiflarin vazifelilere odedikleri toplam maas miktarinin genel olarak masraf kalemlerine yapilan har­camalardan yuksek oldugu ve vazifelilere odenen yillik ucretlerin bu sure zarfinda istisnalar haric hic degismedigi gorulmustur. Ayni sekilde kadiliga odenen harc miktarlari ve gayrimenkullerden alinan yillik kira miktarlari da sabit kaldigi sonucuna ulasilmistir.