شبیه سازی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد پنبه و کارایی مصرف آب با استفاده از مدلSSM – Crop

چکیده سابقه و هدف: ﭘﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋـﯽ ﻣﻬـﻢ در ﮐﺸـﻮر از ﺟﺎﯾﮕـﺎه وﯾـﮋه‌ای ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑـﻮده و ﺑـﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﻔﺎﯾﯽ اﻟﯿﺎف، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ آن میﺑﺎﺷـﺪ. روش‌های صحیح مدیریت زراعی از جمله تاریخ کاشت، به منظور تعیین مناسبترین شرایط رشد در راستای افزایش عملکرد و به حداکثر رسانیدن بهره‌وری از محیط رشد می‌باشد. تاریخ کاشت پنبه به دلیل محدودیت‌های محیطی و مواجه شدن دوره حساس پنبه با گرمای شدید تابستان و کشت دو محصول و سرمای زود‌رس و دیر هنگام ابتدا و انتهای فصل، از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف در این پژوهش دستیابی به بهترین تاریخ کاشت از لحاظ دستیابی به عملکرد بالا در پنبه و افزایش کارایی مصرف آب می‌باشد. مواد و روش‌ها: در این پژوهش داده‌های آماری 35 ساله (1397-1363) ایستگاه سینوپتیک هواشناسی هاشم آباد گرگان (بارش، دمای بیشینه، دمای کمینه، تابش خورشیدی روزانه) وارد مدل واسنجی شده آب و هوا و محصول (SSM-Crop) شده و با تعریف 11 سناریوی تاریخ کاشت در مدل واسنجی شده آب و هوا و محصول (SSM-Crop) (‌ 24 فروردین، 3 اردیبهشت، 13 اردیبهشت، 23 اردیبهشت، 2 خرداد، 12 خرداد، 22 خرداد، 1 تیر، 11تیر، 21تیر، 31 تیر)‌، تغییرات عملکردی و کارایی مصرف آب در پنبه و همچنین خصوصیات آماری آن در سال-های مختلف با شرایط آب و هوایی متفاوت بررسی شد. یافته‌ها: نتایج حاصل از عملکرد و کارایی مصرف آب پیش بینی شده در مدل آب و هوا و محصول ( (SSM - Crop نشان داد که با تأخیر در کاشت پنبه، متوسط عملکرد وش پنبه کاهش یافت اما بر اساس نتایج آزمون آماری t-student جهت مقایسه میانگین‌ها در سطح 5 درصد نتایج عملکرد در تاریخ‌های کاشت مربوط به سناریوهای 3 و 13 و 23 اردیبهشت ماه اختلاف معنی‌داری را نشان نمی‌دهند. در مورد متوسط کارایی مصرف آب از سناریوی 24 فروردین الی سناریوی 2 خرداد ماه روند افزایشی دیده شد و سپس از سناریوی 2 خرداد ماه تا سناریوی 31 تیر ماه روند کاهشی داشته که بیشترین و کمترین مقدار آن به ترتیب 07/10 و 75/1 در سناریوی 2 خرداد و سناریوی 31 تیر ماه بوده است. نتیجه‌گیری: پنبه گیاهی است که تاریخ کاشت می‌تواند نقش مؤثری در عملکرد و کارایی مصرف آب در آن داشته باشد اما بهترین تاریخ کاشت با توجه به مدل واسنجی شده آب و هوا و محصول، از نیمه دوم اردیبهشت تا اوایل خرداد ماه به دست آمد. با توجه به کاهش متوسط عملکرد وش پنبه و متوسط کارایی مصرف آب به دلیل تأخیر کشت و دو کشت بودن در سال بسیاری از زمین‌های زراعی در گرگان، تأخیر در زمان کاشت به کشاورزان توصیه نمی‌شود و برای به دست آوردن عملکرد بهتر و استفاده بهینه از آب در کشت پنبه، استفاده از کشت نشایی پنبه توصیه می شود.