ERZURUM ‘DA ÇALIŞAN HEKİMLERDE TÜKENMİŞLİK DÜZEYİ VE SOSYODEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERLE İLİŞKİSİ

Giris ve Amac Hekimlik meslegi insanlarla yuz yuze iletisimin yogun oldugu alanlardan biridir. Bu tur mesleklerde calisan kisilerde olusan duygusal tepkilerin duzeyi tukenmislige kadar uzanabilmektedir. Bu calismada Erzurum ilinde calisan hekimlerde tukenmislik duzeyini saptamak, tukenmislik duzeyine etki eden faktorleri belirlemek, bolgenin ozelliklerini de dikkate alan cozum onerileri sunmak amaclanmistir. Gerec ve Yontem Kesitsel tipteki arastirma Erzurum ilinde 2007-2008 yillari arasinda tum hastaneler ve saglik ocaklarinda gorev yapan 1166 hekimden arastirmaya katilmayi kabul eden 711 hekime yuz yuze gorusme teknigi ile uygulanmistir. Arastirmada hekimlerin sosyo-demografik ozellikleriyle, calisma kosullari, aliskanliklari, bos zaman ugrasilari ile ilgili bilgileri toplamaya yonelik kisisel bilgi formu ve C. Ergin’in Turkceye uyarladigi Maslach tukenmislik olcegi (MTO) kullanilmistir. Hekimlere ait sosyo-demografik ozellikler, saglik durumu, aliskanliklari ve mesleki ozellikleri arastirmanin bagimsiz degiskenlerini, hekimlerin tukenmislik duzeyi ise bagimli degiskenimizi olusturmaktadir. Veri girisi ve istatistiksel analizler SPSS for Windows 15.00 programi araciligi ile yapilmistir. Arastirmanin yapilabilmesi icin Ataturk Universitesi Tip Fakultesi Girisimsel olmayan Klinik Arastirmalar Etik Kurulundan onay alinmistir. Verilerin analizinde Kruskall- Wallis ve Mann Whitney U testi ve MTO’nun alt boyutlarinin birbiri ile bazi sayisal degiskenlerle iliskisinin degerlendirilmesinde ise Spearman korelasyon analizi yapilmistir. Bulgular Calismaya katilan hekimlerin %49.0’unun Saglik Bakanligi’na bagli kuruluslarda, %46.4’unun universitede, %4.6’sinin ozel saglik kuruluslarinda calismaktadir. Hekimlerin %65’i erkek olup ortalama yaslari 34.4 ± 7.7 yildir. Meslekte toplam hizmet suresi ortalamasi ise 9.9 ±7.7 yildir. Kadin hekimlerin yas ortalamalari 31.8 ± 6 yil olup,meslekte toplam hizmet suresi ortalamasi ise 7.6 ± 2 yildir. Arastirmaya katilan hekimlerde, tukenmisligin uc alt boyutu olan duygusal tukenme (15.6 ± 7.0), duyarsizlasma (5.7 ± 3.9) ve kisisel basari puani (21.0 ± 4.4) dusuk duzeyde bulunmustur. Duygusal tukenmislik(DT) puan ortalamasi 25 yas altindaki hekimlerde, duyarsizlasma(D) puan ortalamasi 25-34 yas grubundaki hekimlerin diger yas gruplarindan daha yuksek olup her iki grupta kisisel basari puan ortalamalari dusuk ve fark anlamlidir (p<0.001). Erkek hekimlerin kisisel basari puan ortalamalari kadin hekimlerden anlamli olarak yuksektir ( p<0.001). Duygusal tukenmislik ve duyarsizlasma puan ortalamasi devlet hastanelerinde en yuksek, kisisel basari(KB) puan ortalamasi ise ozel hastanelerde yuksek olup fark anlamlidir ( p<0.001). Meslegini kendi istegiyle secen hekimlerde duygusal tukenme ve duyarsizlasma puanlari dusuk, kisisel basari puanlari yuksektir ve fark anlamlidir  ( p<0.001). Tum hekimler icinde DT puani en yuksek arastirma gorevlileridir ve fark anlamlidir(p<0.001). Fiziksel kosullari yeterli olarak algilayan hekimlerin duygusal tukenme ve duyarsizlasma puanlari dusuk, kisisel basari puanlari ise yuksek idi ( p<0.001). Sonuc ve Oneriler Calismamizda hekimlerin DT duzeyi yasla birlikte azalirken kisisel basari duzeyleri artmaktadir. Erkek hekimlerin kisisel basari puan ortalamalari kadin hekimlerden yuksektir. Ozel hastanelerde calisan hekimlerin DT duzeyleri en dusuktur. Meslegini kendi istegiyle secen hekimler duygusal tukenme ve duyarsizlasmayi daha az yasamaktadirlar. Calistiklari kurumda fiziki kosullarin yeterli oldugunu dusunen hekimlerin DT dusuk ve kisisel basari puan ortalamalari yuksektir. Universite, Saglik Bakanligi ve tabip odalari isbirligi ile mezuniyet oncesi ve sonrasi egitim programlari gelistirilmelidir. Calisma ortami ve kosullarinin iyilestirilmesi, calisma yasamina iliskin, psikolojik ve toplumsal gereksinmelerinin karsilanmasi ile ilgili politikalar gelistirilebilir. Anahtar Kelimeler: Saglik Calisanlarinin Sagligi, Hekim, Tukenmislik, Sosyo-Demografik Degiskenler