Ruimte geven vraagt regie: over de sturingsparadox van stedelijke ontwikkeling

Een belangrijk onderdeel van het gemeentelijke ruimtelijk ordeningsbeleid is het opstellen van de stedelijke programmering: een te ontwikkelen vastgoedprogramma dat aansluit bij de huidige en toekomstige behoeften aan woningen, kantoren, bedrijventerreinen, detailhandel en maatschappelijk vastgoed (scholen, buurthuizen etc). Als er meer projecten zijn bedacht dan noodzakelijk voor de behoefte wordt dat overprogrammering genoemd. Omdat vaak al rekening is gehouden met grondopbrengsten van het gehele geplande vastgoedprogramma, vormt het teveel aan projecten met bijbehorende grondexploitaties een probleem. Keuzen moeten gemaakt worden. In het debat over herprogrammering is echter weinig oog voor zowel het feit dat elke keuze om de bestaande (over)programmering aan te passen consequenties heeft op de korte en lange termijn als dat vanuit ruimtelijke belangen een andere keuze soms ‘een betere’ is dan vanuit oogpunt van de financien. We verkennnen - op basis van literatuuronderzoek en praktijkervaringen bij diverse gemeenten - hoe de overheid in deze belangenafweging zou kunnen opereren en we laten zien dat algemene oplossingen als 'meer markt', 'kleinschaligheid' of 'minder regels' niet zonder meer als oplossing kunnen worden gezien, net zo min als dat te weinig markt, grootschaligheid en te veel regels de huidige situatie eenduidig hebben veroorzaakt. De belangrijkste - enigszins paradoxale - conclusie is dat eerst meer in plaats van minder regie van gemeenten op stedelijke ontwikkeling noodzakelijk is, juist om ruimte te bieden aan nieuwe initiatieven die zo gewenst zijn.