Türk Kültüründe Bir Miras Olarak Bocuk Gecesi Ritüeli İçeriği: Fenomenolojik Bir Araştırma

Kultur yillar boyunca harmanlanan ve gelisen bir kavramdir. Sahip oldugu ozellikler nedeniyle oldukca kapsamli olup, kulture ait arastirmalar da son derece onemli hâle gelmistir. Tarih boyunca Trakya ve Anadolu topraklarinda bircok medeniyet yasamistir. Bu nedenle olusan kulturel cesitlilik neticesinde farkli inanislar, ritueller, kutlamalar ve gelenekler olusmustur. Kulturel miras ogelerinin yasatilmasi ve gelecek nesillere aktarilmasi oldukca onemlidir. Bu ogelere ornek olarak mimari yapilar, anitlar, gelenekler, torenler, mutfak kulturleri, el sanatlari, festivaller, ritueller, inanclar, yasam bicimleri sayilabilir. Nesilden nesile aktarilan sozlu kultur degerlerinin, zamanla kulturel miras rituellerine donusmesi mumkundur. Trakya ve Balkan kulturunun sahip oldugu kulturel miras zenginliklerinden biri de Bocuk Kulturu-Bocuk Gecesi’dir. Bu calisma kapsaminda Bocuk Gecesi ele alinmistir. Bocuk Gecesi hemen hemen tum toplumlarda farkli sekillerde gerceklestirilen bir rituel hâline gelmistir. “Bocuk”, korkulan bir varlik, yilin en soguk gecesinde ortaya cikan bir kadin, beyazlar icerisinde gezen bir yaratik seklinde yorumlanmaktadir. Bu calismanin amaci Trakya bolgesi ile ozdeslestirilen ve toplumsal yasamin kulturel dinamiklerinden biri hâline gelen Bocuk Gecesi’nin inanis iceriginin, anlaminin ve bu geceye ait rituellerinin kayit altina alinarak incelenmesi seklinde belirlenmistir. Bocuk fenomenine iliskin bireysel algilarin anlamlandirilmasi amacini guden calismada nitel arastirma desenlerinden fenomenoloji deseni tercih edilmistir. Deneyimlerin ozune ulasabilmek ve katilimcilarin yasanti oruntulerine erisebilmek icin Trakya bolgesinde yasayan kisiler ile derinlemesine gorusmeler yapilmis ve elde edilen veriler betimleyici analize tabi tutulmustur. Bulgulara gore Bocuk Gecesi inanisinin kulturel icerigi “geleneksel kokeni yorumlama” ve “modern anlami tanimlama” olarak iki temel tema altinda toplanmistir. Verilen cevaplar dogrultusunda Bocuk Gecesi’nde yapilan rituellerin icerikleri de “benimsenmis aliskanliklar ve kutsallastirilmis davranislar” boyutlarina ayrilmistir. Bocuk Gecesi rituelinin kokeninin, Rumlar ve Turklerin birlikte yasadiklari donemlere kadar uzandigi gorulmektedir. Gunumuzde Bocuk Gecesi “kis aylarinin sert gecesi, kis festivali, yerel cadilar bayrami, disari cikilmasi yasak olan gece, ineklere ve cocuklara zarar verilen gece” olarak isimlendirilirken, bu gece “bolluk-bereketi cagirma ve yeni yilda kotuluklere karsi korunma saglandigi gece” olarak da nesilden nesile aktarilmistir. Bocuk Gecesi, yerel halka bircok fayda saglamistir. Elde edilen gorusme sonuclarina gore; bu rituelle birlikte bolge halki ve esnafi, gerek yerel urunler ureterek gerekse evlerini konaklama birimlerine donusturerek onemli bir ekonomik gelir elde etmeye baslamistir. Sosyo-kulturel anlamda ise koyde de soz konusu gecede yapilan ritueller sayesinde birliktelik saglanmistir. Ayrica, Bocuk ritueline ait toplumsal islevin cozumlemeleri sonucunda Bocuk rituelinin bolgede ekonomik gelismeye, sosyo-kulturel yapiya, grup bilincine ve turizmin gelisimine katki sagladigi ortaya cikmistir.