TÜRK-İSLÂM DEVLET GELENEĞİNDE MEMLÛKLERLE BAŞLAYAN YENİ BİR KURUM: Dârü’l-Adl Müftüleri

Memluklerden onceki Turk-Islâm devletlerinde Dâru‟l-Adl Muftuleri bulunmamaktaydi. Dâru‟l-Adl Muftuleri ilk olarak Memluk Devleti‟nde karsimiza cikmaktadir. Sultan, hukuki bazi meselelerde icinde bulunulan durum hakkinda bir kanun yoksa karar verebilmek icin Dâru‟l-Adl Muftuleri‟ne danisir ve onlar da ilgili konuya dair nihai bir karar olusturabilmek icin fetva verirlerdi. Gorulen davalarda sultanin hukum vermesi icin sultana yardimci olan Dâru‟l-Adl Muftuleri, sultanin Dâru‟lAdl‟de duzenledigi durusmalarda baskadilar ve diger yuksek rutbeli memurlarla birlikte protokolde hazir bulunurlardi. Dâru‟l-Adl Muftuleri; kadilarin ve bireylerin one surdukleri yasal sorulari, daha once buna benzer dava emsallerine bakarak cevaplarlardi. Dâru‟lAdl Muftulerinin bir diger gorevi de, sultanla birlikte sefere katilmak ve sefer sirasinda askerlerle alakali Islâm hukuku alaniyla ilgili isler hususunda fetva vermekti. Memluklerde devlet merkezi olan Kahire‟de; sâfi, Hanefi, Mâliki ve Hanbeli mezheplerinden birer kiĢi olmak uzere toplam dort Dâru‟l-Adl Muftusu vardi. Şam‟da da dort mezhep Dâru‟l-Adl Muftusu bulunmaktaydi. Diger buyuk sehirlerden Halep‟teyse ġâfi ve Hanefi mezheplerinden olmak uzere iki Dâru‟l-Adl Muftusu vardi. Bunlarin yani sira Trablus, Hama ve Safed gibi Şehirlerde de halkin intisap ettigi mezhebe uygun olarak Dâru‟l-Adl Muftuleri bulunmaktaydi. Bu makalede, daha onceki devletlerde bulunmamasina karsin ilk defa Memluklerde gorulen yeni bir kurum olan Dâru‟l-Adl Muftuleri incelenecektir. Bu yeni kurumun ne oldugu, nicin ihdas edildigi ve tesirlerinin neler oldugu hususu uzerinde durulacaktir. Kahire